Cập nhật lúc 04:54 - 18/08/2023
Thuốc Sinh Học Điều Trị Viêm Khớp Dạng Thấp: Ưu và Nhược Điểm
Theo dõi Viện y dược dân tộc trên
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi
Thuốc sinh học điều trị viêm khớp dạng thấp là một phương pháp điều mới đang được áp dụng phổ biến. Thuốc có tác dụng chống lại sự tấn công của các tế bào miễn dịch đến các mô cơ khỏe mạnh trong cơ thể. Vì vậy, thuốc được đánh giá cao trong việc kiểm soát triệu chứng và ức chế tiến triển xấu của bệnh.
Thuốc sinh học là gì? Cơ chế hoạt động
Thuốc sinh học là loại thuốc được nghiên cứu và bào chế dựa trên những phản ứng của quá trình biến đổi gen. Việc sử dụng thuốc nhằm mục đích ức chế sự tấn công của các protein tự nhiên trong cơ thể, từ đó kiểm soát tình trạng bệnh hiệu quả. Tại Việt Nam, thuốc sinh học được ứng dụng vào điều trị từ năm 2009, dùng cho những trường hợp bệnh kháng thuốc Methotrexate hoặc các loại thuốc khác cùng nhóm.
Để phát huy tác dụng chữa bệnh, thuốc sinh học được tiêm truyền trực tiếp vào các mô dưới da hoặc tĩnh mạch. Sau khi vào trong cơ thể, thuốc sẽ hoạt động bằng cách ức chế làm gián đoạn các tín hiệu của hệ miễn dịch. Đây là loại tín hiệu được cho là có liên quan đến quá trình phá hủy mô cơ, khớp.
Bên cạnh đó, có một chủng thuốc khác sẽ giúp ức chế protein TNF (yếu tố hoại tử khối u) hay còn được gọi là thuốc sinh học chống TNF. Được biết, TNF là một loại protein được hệ thống miễn dịch của cơ thể sản xuất ra. Nó có nhiệm vụ bảo vệ cơ thể khỏi viêm nhiễm, nhiễm trùng và ung thư.
Tuy nhiên, thuốc chỉ có tác dụng hiệu quả song song với tình trạng hệ miễn dịch hoạt động trơn tru, khỏe mạnh. Nếu quá trình này chậm lại gây sản sinh TNF quá mức cần thiết cũng có thể gây ra sưng viêm, đau nhức các khớp xương.
Các loại thuốc sinh học phổ biến
Hiện tại, thuốc sinh học trên thị trường có rất nhiều loại khác nhau. Tùy vào từng trường hợp bệnh cụ thể mà bác sĩ sẽ tư vấn hoặc chỉ định sử dụng loại thuốc phù hợp. Một số loại thuốc sinh học đang được sử dụng phổ biến như:
- Thuốc Abatacept: Đây là loại thuốc có chứa thành phần chính là dược chất cùng tên. Thuốc có tác dụng bất hoạt các bạch cầu đa nhân trung tính có khả năng thực bào và gây viêm tại các ổ khớp. Sử dụng thuốc Abatacept giúp ngăn chặn được quá trình này và cải thiện hiệu quả các triệu chứng viêm khớp dạng thấp.
- Thuốc Anakinra: Anakinra là thành phần chính trong thuốc với công dụng kiểm soát hiệu quả các triệu chứng bệnh cấp tính, mãn tính của các bệnh lý viêm thấp khớp. Thuốc phát huy công dụng chủ yếu thông qua cơ chế cản trở quá trình hình thành và phát triển của các interleukin 1. Đây là một trong những tác nhân gây ra phản ứng viêm trong cơ thể.
- Thuốc Rituximab: Hoạt chất chính trong thuốc là Rituximab có nhiệm vụ phá hủy và làm sạch các tế bào lympho B gây phá hủy cấu trúc xương khớp do hệ thống miễn dịch sản sinh ra, từ đó đem lại khả năng kháng viêm tốt nhất. Khi sử dụng thuốc Rituximab lâu dài sẽ giúp ổn định bệnh do các tổn thương xương khớp được khoanh vùng.
- Một số loại thuốc khác: Ngoài các loại thuốc trên, còn một số loại thuốc sinh học khác cũng được đánh giá cao khả năng điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp và đang được đẩy mạnh việc thực hiện các cuộc nghiên cứu chuyên sâu như: adalimumab, infliximab, golimumab, etanercept, Kineret, Tocilizumab…
Ai được chỉ định sử dụng thuốc sinh học? Nguyên tắc sử dụng trong điều trị
Việc sử dụng các loại thuốc sinh học cần tuân theo sự chỉ định của bác sĩ vì không phải bất kỳ người bệnh nào cũng có thể tự ý sử dụng loại thuốc này. Cụ thể, nếu được chẩn đoán mắc các bệnh dưới đây sẽ được cân nhắc chỉ định dùng thuốc sinh học:
- Bệnh nhân đã từng sử dụng thuốc thuộc nhóm DMARD như methotrexate, hydro cloroquin… trong thời gian từ 3 – 6 tháng nhưng không đem lại hiệu quả;
- Những người sử dụng các loại thuốc điều trị cơ bản nhưng càng khiến bệnh nặng hơn như viêm nhiều khớp cùng lúc, có dấu hiệu phá hủy xương khớp, xét nghiệm máu cho thấy tốc độ lắng hồng cao cao bất thường…;
- Người bệnh được xác định có mức độ hoạt động bệnh ở mức cao thông qua các chỉ số đo lường như BASDAI, SDAI, CDAI…
Việc sử dụng thuốc sinh học trong điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp cần tuân thủ theo một số nguyên tắc sau:
- Tiến hành thăm khám, đánh giá và theo dõi chặt chẽ diễn tiến của bệnh trong từng giai đoạn cụ thể để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
- Tái khám và tầm soát bệnh kỹ thông qua một số xét nghiệm ngay cả trước và sau khi sử dụng thuốc từ 3 – 6 tháng.
- Người bệnh đảm bảo tuân thủ liệu trình dùng thuốc, quy trình pha thuốc và cách bảo thuốc do bác sĩ hướng dẫn.
- Thực hiện điều trị dựa theo phác đồ chi tiết cụ thể cho từng người bệnh.
Có nên sử dụng thuốc sinh học điều trị viêm khớp dạng thấp hay không?
Thuốc sinh học là loại thuốc tân tiến nhất được sử dụng trong điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp. Vì vậy vẫn còn nhiều người lạ lẫm và không biết có nên sử dụng thuốc sinh học hay không, nếu sử dụng có gây tác dụng phụ hay không. Các chuyên gia cho biết việc ứng dụng thuốc sinh học trong điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp được xem là bước tiến mới đáng chú ý trong y học.
Đánh giá về công dụng và sự hiệu quả của thuốc chủ yếu dựa trên 2 tiêu chí gồm:
- Dựa vào cơ chế tác dụng: Các loại thuốc sinh học phát huy công dụng dựa trên khả năng tác động mạnh vào tận gốc nguyên nhân gây bệnh. Chính vì vậy, thuốc có khả năng điều trị bệnh triệt để và phòng ngừa tái phát bệnh hiệu quả.
- Dựa vào quy mô nghiên cứu: Loại thuốc này được tổ chức nghiên cứu và đầu tư rất kỹ lưỡng và đã được lưu hành ứng dụng trong điều trị bệnh. Theo đánh giá thực tế trên các loài động vật có độ tương thích với cơ thể người cho thấy đem lại hiệu quả cao dựa trên các chứng cứ lâm sàng.
Vì vậy có thể khẳng định rằng việc sử dụng thuốc sinh học trong điều trị viêm khớp dạng thấp giúp đem lại hiệu quả cao và nên sử dụng. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất khi sử dụng nhóm thuốc sinh học chính là chi phí. Chi phí sử dụng thuốc sinh học rất cao, rơi vào khoảng 2.000 USD cho mỗi đợt điều trị. Do đó không phải người bệnh nào cũng có thể tiếp cận và sử dụng được.
Cách sử dụng và bảo quản thuốc sinh học
Những lưu ý cơ bản về cách sử dụng và cách bảo quản thuốc như sau:
1. Cách sử dụng
Do các loại thuốc sinh học được sản xuất ở dạng lỏng nên sẽ sử dụng chủ yếu dưới dạng tiêm hoặc truyền trực tiếp vào tĩnh mạch. Cụ thể như sau:
- Tiêm dưới da: Người bệnh hoặc người chăm sóc có thể tự tiêm thuốc tại nhà. Tuy nhiên nếu chưa từng thực hiện thì ở lần đầu tiên tiêm nên đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế để được bác sĩ, nhân viên y tế thực hiện.
- Tiêm truyền tĩnh mạch: Quá trình truyền thuốc sinh học qua đường tĩnh mạch thường mất rất nhiều thời gian và cần được thực hiện tại phòng khám, bệnh viện có đầy đủ trang thiết bị.
Bên cạnh dạng lỏng thì cũng có một số loại thuốc sinh học được bào chế dưới dạng viên uống. Người bệnh cần tham khảo chỉ định của bác sĩ về việc sử dụng loại thuốc này. Liều dùng thuốc sinh học của từng người bệnh sẽ khác nhau, trong đó dạng tiêm truyền cần thực hiện 4 – 6 lần/ tuần.
Theo ghi nhận, hầu hết các trường hợp sử dụng thuốc sinh học đều đem lại hiệu quả cao và nhanh chóng chỉ sau 1 tuần sử dụng, hoặc lâu nhất là 12 tuần. Sau khi các triệu chứng bệnh được cải thiện, hiệu quả này sẽ kéo dài trong nhiều tháng liền, trung bình từ 3 – 6 tháng.
2. Cách bảo quản thuốc sinh học
Đa số các loại thuốc sinh học đều được lưu trữ và bảo quản theo các bước sau:
- Tránh để thuốc tiếp xúc với sự thay đổi của nhiệt độ đột ngột, chẳng hạn như cho thuốc đã được bảo quản lạnh vào trong nước ấm để làm nóng thuốc. Tốt nhất nên để thuốc ra nhiệt độ phòng cho đến khi đạt nhiệt độ ổn định rồi mới sử dụng.
- Ngược lại, không đặt thuốc sinh học đã được hâm nóng vào trong tủ lạnh để tránh làm giảm tác dụng của thuốc.
- Khi sử dụng không lắc thuốc quá mạnh, thao tác này hoàn toàn không cần thiết và có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng thuốc.
Tác dụng phụ của thuốc sinh học trong điều trị viêm khớp dạng thấp
Một số trường hợp nếu có đủ khả năng đáp ứng về mặt tài chính nhưng vẫn không thể sử dụng thuốc đó là thuốc rất dễ gây ra tác dụng phụ, trong đó có những tác dụng phụ nghiêm trọng gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh. Có thể kể đến một số tác dụng phụ thường gặp như:
Tăng nguy cơ nhiễm trùng
Thuốc sinh học là thuốc làm ức chế hệ thống miễn dịch để điều trị bệnh nên trong quá trình sử dụng thuốc, cơ thể sẽ rất dễ mắc một số bệnh lý nhiễm trùng như:
- Các bệnh lý nhiễm trùng thông thường: Một số dạng nhiễm trùng phổ biến như nhiễm trùng da, nhiễm trùng đường hô hấp trên, nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm khuẩn gây viêm phổi…
- Các bệnh nhiễm trùng cơ hội: Các bệnh nhiễm trùng này thường hiếm gặp ở những người khỏe mạnh mà chỉ ảnh hưởng đến những người có hệ miễn dịch suy yếu. Có thể kể đến như bệnh lao. viêm gan B, các bệnh nhiễm trùng nấm như nấm histoplasmosis.
Lưu ý: Các chuyên gia cho biết, nguy cơ nhiễm trùng cao nhất là trong khoảng 6 tháng kể từ khi bắt đầu sử dụng thuốc sinh học. Vì vậy, trong quá trình dùng thuốc người bệnh cần chú ý theo dõi những phản ứng của cơ thể để sớm phát hiện các bất thường, điều trị xử lý kịp thời.
Tăng phản ứng dị ứng
Hầu hết những người sử dụng thuốc sinh học đều dễ gặp phải các triệu chứng là phản ứng dị ứng, nặng hơn là gây sốc phản vệ. Một số biểu hiện thường gặp như ngứa ngáy, phát ban ở vùng mặt, môi, mắt, ớn lạnh, khó thở… trong trường hợp truyền tĩnh mạch. Còn đối với thuốc tiêm dưới da sẽ để lại các tổn thương sưng viêm, đau nhức tại chỗ tiêm hoặc bị phát ban toàn thân.
Một số tác dụng phụ khác
Một số tác dụng phụ thường gặp khác sau khi sử dụng thuốc sinh học là:
- Gây buồn nôn, nôn ói do thuốc sinh học gây cản trở quá trình sản xuất các tế bào hồng cầu.
- Gây ảnh hưởng đến chức năng chuyển hóa trong cơ thể vì thuốc chủ yếu được chuyển hóa qua gan.
- Tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư sau thời gian sử dụng thuốc sinh học theo phác đồ điều trị từ 3 – 6 tháng.
- Ngoài ra, người bệnh cũng sẽ thường xuyên mệt mỏi, ho khan, tiêu chảy, táo bón, suy giảm thị lực, sưng bàn chân hoặc mắt cá chân, tê ngứa khắp người…
Lưu ý: Sự xuất hiện của tác dụng phụ trong quá trình sử dụng thuốc sinh học ở từng người bệnh là không giống nhau. Vì vậy, khi thấy các triệu chứng bất thường người bệnh nên chủ động thăm khám càng sớm càng tốt để cải thiện nhanh chóng tác dụng phụ, hạn chế nguy cơ gây hại cho sức khỏe.
Một số lưu ý khi sử dụng thuốc sinh học điều trị viêm khớp dạng thấp
Để sử dụng thuốc sinh học hiệu quả cao trong việc kiểm soát triệu chứng, ngăn chặn tiến triển xấu của bệnh, người bệnh cần tuân thủ những hướng dẫn của bác sĩ và lưu ý một số vấn đề sau đây:
- Chống chỉ định sử dụng thuốc sinh học cho những người mắc bệnh đa xơ cứng, bệnh viêm gan B, viêm gan C mãn tính, suy tim sung huyết nặng…
- Phụ nữ có kế hoạch mang thai, đang mang thai và đang cho con bú, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ không nên sử dụng loại thuốc này.
- Một số trường hợp bác sĩ sẽ yêu cầu ngưng sử dụng thuốc sinh học trước khi thực hiện một cuộc phẫu thuật nào đó cho đến khi vết thương lành lại để giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng.
- Theo dõi kỹ các phản ứng của cơ thể và đánh giá sự cải thiện của bệnh, nếu không đạt hiệu quả như mong đợi hãy thông báo cho bác sĩ để được điều chỉnh hoặc thay đổi phác đồ điều trị khác phù hợp hơn.
- Bên cạnh đó, trong quá trình sử dụng thuốc sinh học người bệnh nên kết hợp với thực hiện chế độ ăn uống, sinh hoạt, vận động khoa học. Vì đây là những yếu tố giúp cơ thể khỏe mạnh, từ đó tăng cường khả năng hấp thụ thuốc đạt hiệu quả tối ưu.
Thuốc sinh học điều trị viêm khớp dạng thấp là loại thuốc mới tân tiến nên việc sử dụng thuốc còn nhiều bất cập. Vì vậy, thông tin trong bài viết chỉ mang tính tham khảo, người bệnh nếu muốn sử dụng cần tham khảo ý kiến của chuyên gia, bác sĩ và cân nhắc thật kỹ trước khi quyết định.
Có thể tham khảo thêm
Bài thuốc xương khớp được Viện Y dược cổ truyền dân tộc nghiên cứu thành công từ hơn 50 vị thuốc Nam mang lại hiệu quả cao và an toàn được nhiều người bệnh tin dùng. Xem ngay để có được cách lành bệnh xương khớp, cải thiện các triệu chứng đau nhức...
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!