Suy Tuyến Thượng Thận
Suy tuyến thượng thận là dạng rối loạn hiếm gặp, xảy ra khi vùng thượng thận sản sinh không đủ các hormone glucocorticoids, androgen và mineralocorticoids. Các triệu chứng bệnh giai đoạn đầu thường mờ nhạt và khó nhận biết, khiến người bệnh thường phát hiện ra khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn nặng, gây ra nhiều biến chứng và ảnh hưởng trực tiếp đến tính mạng.
Suy tuyến thượng thận là gì?
Tuyến thượng thận được cấu tạo bởi thần tuỷ và phần vỏ. Phần vỏ thượng thận có nhiệm vụ sản xuất các hormone cho hoạt động hàng ngày của cơ thể. Việc thiếu hụt những hormone này có thể dẫn đến suy thượng thận. Theo các chuyên gia, phần vỏ thượng thận chịu trách nhiệm sản xuất glucocorticoids, mineralocorticoids và androgen. Sự rối loạn chức năng hoặc phá huỷ ở phần vỏ thường dẫn đến thiếu hụt mineralocorticoid và glucocorticoid.
Số liệu thống kê cho thấy, tỷ lệ ca mắc suy tuyến thượng thận nguyên phát ước tính khoảng 4.4 - 6 ca mới/ 1 triệu dân mỗi năm. Bệnh lý thường ảnh hưởng nhiều ở nữ giới cùng với các biểu hiện lâm sàng có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, phổ biến nhất từ 30 - 50 tuổi.
Nguyên nhân suy tuyến thượng thận
Thực tế cho thấy, suy tuyến thượng thận có thể khởi phát bởi nhiều nguyên nhân và yếu tố khác nhau. Theo đó, nguyên nhân gây bệnh sẽ được phân chia theo từng loại (suy tuyến thượng thận nguyên phát, thứ phát và tam phát).
Với tình trạng suy tuyến thượng thận nguyên phát, nguyên nhân thường do tự miễn, yếu tố di truyền, lạm dụng thuốc điều trị, hoặc do lao thượng thận, phá huỷ tuyến thượng thận, xuất huyết thượng thận, thoát triển thượng thận bẩm sinh, nhiễm nhiễm, giang mai, HIV, rối loạn gen,...
Đối với 2 loại còn lại, nguyên nhân thường do:
- Suy thượng thận thứ phát: Mắc các bệnh tự miễn; Chấn thương sọ não, suy tuyến yên là nguyên nhân phổ biến gây bệnh; Chảy máu tuyến yên; Bị u tuyến yên hoặc nhiễm trùng; Phẫu thuật tuyến yên điều trị một số bệnh liên quan,...
- Suy thượng thận tam phát: Do ngưng liều dùng corticosteroid đột ngột sau thời gian dài sử dụng ảnh hưởng đến quá trình sản xuất CRH ở vùng hạ đồi, do phẫu thuật điều trị bệnh Cushing gây rối loạn nội tiết.
Triệu chứng suy tuyến thượng thận
Suy tuyến thượng thận là một trong những bệnh lý có mức độ nguy hiểm cao, cần được tiến hành thăm khám và điều trị kịp thời. Tuy nhiên các triệu chứng của bệnh lý mới khởi phát thường khó nhận biết và có thể nhầm lẫn với một số vấn đề sức khoẻ khác. Điều này khiến người bệnh chủ quan, bệnh lý diễn tiến nặng nề và gây ra các biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa đến tính mạng.
- Các triệu chứng ban đầu: Cơ thể mệt mỏi bất thường, hay buồn ngủ; Thiếu năng lượng, động lực để hoạt động; Đi tiểu thường xuyên; Nhược cơ; Chán nản, dễ nổi nóng; Thèm ăn mặn; Hay khát.
- Các biểu hiện tiếp theo: Tụt huyết áp, có thể dẫn đến chóng mặt, ngất xỉu; Buồn nôn, nôn mửa; Đau bụng, tiêu chảy; Đau lưng, đau nhức các khớp; Cơ thể mệt mỏi, uể oải; Môi, da và nướu răng có thể chuyển sang màu hơi nâu; Suy giảm ham muốn tình dục, nhất là ở phụ nữ.
- Dấu hiệu suy thượng thận cấp: Thở nhanh, nông; Mất nước nghiêm trọng; Đổ nhiều mồ hôi; Da ẩm ướt, lạnh, nhợt nhạt; Chóng mặt; Yếu cơ nghiêm trọng; Nôn mửa nhiều, tiêu chảy; Mất ý thức hoặc buồn ngủ nghiêm trọng; Hôn mê; Tụt huyết áp, sốc; Sốt cao; Hạ đường huyết, tăng kali máu.
Phân loại tuyến thượng thận
Suy tuyến thượng thận được chia thành 3 loại. Trong đó có suy tuyến thượng thận nguyên phát là bệnh lý đặc trưng bởi tình trạng suy giảm khả năng sản xuất cortisol và aldosterone. Suy tuyến thượng thận nguyên phát có thể được biểu hiện dưới dạng cấp hoặc mãn tính. Khi nồng độ cortisol trong huyết tương ở mức thấp sẽ làm tăng sản xuất và bài tiết ACTH dựa vào cơ chế điều hoà ngược âm tính. Ngoài ra còn 2 loại khác bao gồm:
- Suy tuyến thượng thận thứ phát: Khởi phát từ tuyến yên - tuyến có kích thước nhỏ ở não. Theo đó, tuyến yên sẽ tạo ra ACTH - hormone kích thích tuyến thượng thận tạo ra cortisol). Nếu tuyến yên bị suy giảm, không sản xuất đủ ACTH sẽ gây thiếu hụt cortisol. Lâu dần, tuyến thượng thận co lại và ngừng hoạt động.
- Suy tuyến thượng thận tam phát: Bắt nguồn tại vùng hạ đồi (một vùng nhỏ của não ở gần tuyến yên). Vùng hạ đồi có nhiệm vụ sản sinh hormone CRH - một loại hormone kích thích tuyến yên tạo ra ACTH. Theo đó, khi chức năng ở vùng hạ đồi suy giảm, sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý do không tạo đủ cortisol.
Cách phòng ngừa suy tuyến thượng thận hiệu quả
Suy tuyến thượng thận là một trong những bệnh lý có mức độ nguy hiểm cao, bệnh có thể khởi phát bởi nhiều nguyên nhân và yếu tố khác nhau. Do đo, bên cạnh tuân thủ các biện pháp điều trị và chăm sóc tại nhà. Người bệnh cần chủ động trong việc kiểm soát và phòng ngừa bệnh lý để đạt được hiệu quả chữa trị tốt nhất.
Các biện pháp giúp phòng ngừa suy tuyến thượng thận:
- Tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc Tây khi chưa tiến hành thăm khám. Việc tự ý dùng thuốc có thể khiến tình trạng suy thượng thận trở nên nghiêm trọng hơn, tăng nguy cơ phát sinh biến chứng.
- Tuân thủ tuyệt đối chỉ định của bác sĩ chuyên khoa trong thời gian điều trị bệnh. Cần sử dụng thuốc đúng liều lượng và tần suất để kiểm soát tốt bệnh lý.
- Người bệnh cần kiêng các thức uống chứa cồn như bia rượu, hút thuốc lá, dùng các loại thức uống chứa gas, cafein,...
- Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, khoa học. Tăng cường bổ sung các thực phẩm có lợi cho sức khoẻ và tuyến thượng thận như các loại rau xanh, trái cây, thịt, cá,...
- Mỗi ngày uống đủ từ 2 - 2.5 lít nước, chia lượng nước thành nhiều lần uống trong 1 ngày. Đồng thời, hạn chế uống quá nhiều nước vào buổi tối trước khi ngủ
- Cân chỉnh thời gian làm việc và nghỉ ngơi, tránh làm việc quá sức, thức khuya thường xuyên, căng thẳng, áp lực.
- Tăng cường tập luyện thể dục thể thao mỗi ngày để hỗ trợ quá trình trao đổi chất diễn ra tốt hơn, nâng cao thể trạng, phòng ngừa các bệnh tự miễn.
- Tiến hành kiểm tra sức khỏe định kỳ 6 tháng/ lần hoặc gặp chuyên gia nội tiết thực hiện tầm soát hàng năm đối với một số bệnh tự miễn.
Bệnh suy tuyến thượng thận mặc dù có mức độ nguy hiểm cao, nhưng nếu được thăm khám và điều trị sớm sẽ được kiểm soát hiệu quả, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm do bệnh lý gây ra. Do đó, khi nhận thấy các biểu hiện bất thường, bạn cần nhanh chóng đến bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!