Các Biện Pháp Phục Hồi Chức Năng Sau Mổ Thoát Vị Đĩa Đệm

Các biện pháp phục hồi chức năng sau mổ thoát vị đĩa đệm được nhiều người bệnh quan tâm, nhất là sau phẫu thuật. Theo các bác sĩ, biện pháp này giúp đẩy nhanh tốc độ phục hồi sức khoẻ, hạn chế các di chứng hậu phẫu thuật. Đồng thời giúp cải thiện chức năng vận động cũng như làm chậm quá trình lão hoá.

Phục hồi chức năng sau mổ thoát vị đĩa đệm là gì?

Thoát vị đĩa đệm là một trong những bệnh xương khớp khớp phổ biến ở người trung niên và cao tuổi. Ở giai đoạn đầu, bệnh có thể được cải thiện bằng các biện pháp bảo tồn như sử dụng thuốc, áp dụng các bài tập vật lý trị liệu, thiết lập lối sống lành mạnh,…

Tuy nhiên, đối với những trường hợp bệnh tiến triển nặng nề, các biện pháp điều trị đơn giản không thể đáp ứng được. Lúc này, bác sĩ chuyên khoa sẽ cân nhắc đến phương pháp phẫu thuật thoát vị đĩa đệm. Mổ thoát vị đĩa đệm giúp khắc phục tổn thương ở đĩa đệm, cải thiện cơn đau và tăng cường khả năng vận động.

Sau phẫu thuật, bệnh nhân không chỉ dành nhiều thời gian nghỉ ngơi mà còn cần thực hiện các biện pháp nhằm phục hồi chức năng để hỗ trợ quá trình phục hồi diễn ra nhanh chóng, cải thiện khả năng vận động và phòng ngừa di chứng.

Về cơ bản, phương pháp phẫu thuật thoát vị đĩa đệm là quá trình thay đổi cấu tạo cột sống. Do đó, bệnh nhân nên trao đổi với nhà vật lý trị liệu để đưa ra một số bài tập giúp cân bằng và điều chỉnh cột sống sau mổ nhằm đảm bảo tác động phẫu thuật diễn ra tốt, giúp quá trình vận động diễn ra thuận lợi.

Thông thường, hậu phẫu thuật bệnh nhân sẽ được theo dõi từ 1 – 4 ngày trước khi xuất viện. Và cần 4 – 6 tuần để có thể di chuyển, vận động như mong muốn. Bên cạnh đó, bác sĩ sẽ hướng dẫn các biện pháp giúp phục hồi chức năng sau mổ thoát vị đĩa đệm nhằm hỗ trợ làm giảm thời gian phục hồi, cải thiện khả năng vận động.

Cần làm gì sau khi phẫu thuật?

Sau khi tiến hành mổ thoát vị đĩa đệm, người bệnh sẽ trải qua các giai đoạn phục hồi. Để hỗ trợ quá trình phục hồi diễn ra tốt hơn, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Ngày 1 – 2: Sau mổ thoát vị đĩa đệm, bệnh nhân được yêu cầu đi bộ cùng ngày. Biện pháp này giúp cột sống thích nghi với những thay đổi và điều chỉnh các tư thế thích hợp hơn.
• Tuần 0 – 4: Sau khi xuất viện, người bệnh có thể thực hiện một số hoạt động nhẹ nhàng như nấu ăn, tắm rửa, đi lại nhẹ nhàng. Trong một số trường hợp có thể trở lại công việc nếu công việc không yêu cầu thể chất nhiều. Bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện vật lý trị liệu để hỗ trợ phục hồi chức năng sau phẫu thuật.
• Tuần 5 – 12: Quá trình phục hồi bắt đầu tiến triển, bệnh nhân cần đến tái khám đúng lịch hẹn để được theo dõi quá trình phục hồi và tránh phát sinh di chứng.
• Tuần 12 trở đi: Sau 3 tháng phẫu thuật thoát vị đĩa đệm, bệnh nhân có thể thực hiện hầu hết các hoạt động. Tuy nhiên, cần tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ và chuyên gia vật lý trị liệu nhằm đảm bảo chấn thương không tái phát.

Những yếu tố làm chậm quá trình phục hồi

Các phương pháp phẫu thuật thoát vị đĩa đệm thường có độ an toàn cao, thời gian phục hồi trong vòng 6 – 8 tuần và hạn chế tối đa các phát sinh di chứng nếu được thực hiện tại các bệnh viện uy tín, chất lượng. Tuy nhiên, nhiều trường hợp sau phẫu thuật lại có quá trình phục hồi chức năng diễn ra chậm.

Dưới đây là một số yếu tố ảnh hưởng đến quá trình phục hồi sau mổ thoát vị đĩa đệm:

• Hoạt động mạnh quá nhiều (bê vác vật nặng, chống đẩy khi cơ thể mệt mỏi, lao động quá sức,…). Những yếu tố này có thể khiến cơn đau trở nên nghiêm trọng hơn hoặc tái phát thoát vị đĩa đệm sau phẫu thuật.
• Không chăm sóc vết mổ và tham tham gia một số hoạt động bị hạn chế (tắm biển, bơi lội,…). Tình trạng này có thể gây nhiễm trùng vết thương, đau thắt lưng.
• Ít vận động, không đi bộ đều đặn sau phẫu thuật có thể khiến cơ sinh học bị suy yếu. Điều này khiến cơn đau kéo dài và bị cứng cột sống sau mổ thoát vị đĩa đệm. Ngoài ra, ít vận động cũng có thể gây ra các vấn đề tiêu hoá, ảnh hưởng đến tâm trạng, chất lượng giấc ngủ. Do đó, hầu hết các bác sĩ phẫu thuật đề nghị người bệnh nên đi bộ nhẹ nhàng trong vài ngày đầu sau phẫu thuật, tăng dần theo thời gian phục hồi.
• Không sử dụng thuốc và tuân thủ kế hoạch sau phẫu thuật theo chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa. Ngoài ra, việc sử dụng thuốc không mang lại hiệu quả hoặc phát sinh tác dụng phụ, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ để được hướng dẫn cụ thể.
• Người mắc bệnh đái tháo thường hoặc các bệnh mãn tính khác thường có tốc độ phục hồi chậm hơn so với người bình thường sau mổ thoát vị đĩa đệm. Ngoài ra, những người mắc bệnh tiểu đường thường có nguy cơ biến chứng cao hơn.
• Một số yếu tố sức khoẻ khác cũng có thể làm chậm thời gian phục hồi sau phẫu thuật, cụ thể như sức đề kháng kém, suy dinh dưỡng,…

Phương pháp và kỹ thuật phẫu thuật thoát vị đĩa đệm được cải thiện theo thời. Vì vậy, thường thời gian phục hồi bệnh cũng sẽ ngắn, ít đau và tỉ lệ thành công cũng cao hơn. Người bệnh cần chăm sóc đúng cách và duy trì sức khỏe tốt nhằm hỗ trợ quá trình phục hồi sau phẫu thuật đĩa đệm.

Các biện pháp phục hồi chức năng sau phẫu thuật thoát vị đĩa đệm

Để quá trình phục hồi chức năng vận động sau khi phẫu thuật thoát vị đĩa đệm diễn ra thuận lợi, bệnh nhân có thể tham khảo áp dụng một số biện pháp sau:

1. Kiểm soát cơn đau sau mổ thoát vị đĩa đệm

Kiểm soát cơn đau là một trong những biện pháp quan trọng trong quá trình phục hồi chức năng sau phẫu thuật thoát vị đĩa đệm. Để khắc phục những cơn đau sau phẫu thuật, người bệnh nên tham khảo một số ý kiến của nhà vật lý trị liệu để được hướng dẫn cụ thể giúp cải thiện tình trạng.

Mặc dù một số cơn đau có thể khởi phát thường xuyên trong quá trình phục hồi sau mổ, tuy nhiên, các bác sĩ chuyên khoa/ nhà vật lý trị liệu có thể khuyến khích người bệnh áp dụng các biện pháp như

• Thay đổi tư thế hoạt động
• Chườm lạnh
• Thực hiện một số chuyển động phù hợp
• Áp dụng thiết bị giúp giảm đau

Nhiều biện pháp giúp cải thiện cơn đau sau phẫu thuật đơn giản và có thể áp dụng tại nhà. Trong nhiều trường hợp, chườm lạnh cũng có thể giúp cải thiện cơn đau hiệu quả.

2. Sử dụng thuốc theo chỉ dẫn

Để hỗ trợ quá trình phục hồi sau phẫu thuật, bác sĩ chuyên khoa thường chỉ định một số loại thuốc giảm đau, chống viêm, giãn cơ. Theo đó, người bệnh cần sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa để đạt được kết quả tốt nhất, tránh phát sinh rủi ro.

Một số loại thuốc thường được dùng sau phẫu thuật thoát vị đĩa đệm, bao gồm:

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Thuốc có tác dụng giảm đau, sưng viêm, và sốt. Tuy nhiên, NSAID có thể gây ra một số tác dụng phụ trong quá trình sử dụng nên người bệnh chỉ dùng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Thuốc ibuprofen thường được dùng phổ biến trong cải thiện tình trạng đau nhức, sưng viêm sau phẫu thuật.
• Thuốc giảm đau: Thường được chỉ định để kiểm soát cơn đau sau phẫu thuật
• Thuốc giãn cơ: Nhóm thuốc này có tác dụng giảm đau và hạn chế tình trạng co thắt cơ.

Sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa và thông báo ngay nếu phát sinh tác dụng phụ. Ngoài ra, người bệnh không tự ý kết hợp các loại thuốc hoặc viên uống bổ sung khi chưa có sự đồng ý của bác sĩ chuyên khoa.

3. Thực hiện các hoạt động nhẹ nhàng

Sau khi mổ thoát vị đĩa đệm, người bệnh nên thường xuyên đi bộ và tăng dần mỗi ngày. Việc tập luyện thể dục hàng ngày đóng vai trò quan trọng trong cải thiện chức năng vận động và duy trì sức mạnh cơ bắp. Bên cạnh đó, người bệnh cần tránh các hoạt động uốn cong, vặn người, nâng đỡ vật nặng trên 2kg, ngồi hoặc đứng quá lâu.

Trường hợp bệnh nhân phẫu thuật hợp nhất cột sống, cần tránh mang vác các vật nặng cao qua đầu cho đến khi phục hồi hoàn toàn. Cần trao đổi với bác sĩ chuyên khoa về thời gian cũng như tình trạng cụ thể của cột sống.

Những hoạt động hàng ngày như đi lên – xuống cầu thang cũng cần được hạn chế, nhất là từ 1 – 2 tuần sau khi phẫu thuật.

4. Xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp

Chế độ ăn uống khoa học, phù hợp góp phần quan trọng trong quá trình phục hồi chức năng sau phẫu thuật thoát vị đĩa đệm. Người bệnh cần thực hiện chế độ dinh dưỡng đầy đủ các khoáng chất, vitamin, uống nhiều nước nhằm hỗ trợ cải thiện triệu chứng, đồng thời ngăn ngừa táo bón.

Theo đó, sau phẫu thuật, bạn cần lưu ý một số vấn đề ăn uống như sau:

• Tăng cường calo trong chế độ dinh dưỡng, bổ sung nhiều kẽm, vitamin C, A có nhiều trong  trái cây họ cam quýt, dâu tây, bông cải xanh, rau bina, sữa, phô mai, hàu, thịt, hải sản, gan.
• Bổ sung lượng đạm cần thiết để phát triển mô cũng như phục hồi các chức năng liên quan. Tăng cường tiêu thụ các loại thịt và một số thực phẩm giàu protein khác như trứng, cá hoặc đậu phụ.
• Các thực phẩm chứa hàm lượng vitamin D dồi dào giúp hạn chế tình trạng nhiễm trùng, hỗ trợ quá trình phục hồi sau phẫu thuật. Theo đó, người bệnh cần bổ sung các thực phẩm giàu vitamin D như cá hồi, dầu gan cá tuyết, nấm, sữa ít béo, các loại đậu,…
• Bổ sung các loại nước ép trái cây và sinh tố để giúp tăng cường calo và protein cho cơ thể. Ngoài ra, người bệnh có thể dùng sữa chua, sữa đậu nành và một số loại thức uống giàu protein khác để tăng cường chất dinh dưỡng cho cơ thể.
• Uống từ 2 – 2.5 lít nước mỗi ngày để thúc đẩy quá trình trao đổi chất diễn ra tốt hơn, ngăn ngừa tình trạng táo bón. Bởi áp lực khi đi vệ sinh có thể ảnh hưởng đến cột sống thắt lưng, dẫn đến bùng phát cơn đau hoặc tăng nguy cơ tái phát thoát vị đĩa đệm.
• Bổ sung các loại phẩm giàu chất xơ như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt để giúp nhuận tràng tự nhiên, ngừa táo bón và tránh các rủi ro liên quan sau phẫu thuật.

5. Cải thiện tư thế khi ngồi

Khi ngồi không đúng tư thế có thể làm tăng áp lực lên lưng và ảnh hưởng đến quá trình phục hồi lâu hơn. Vì vậy, bác sĩ luôn khuyến khích người bệnh đứng dậy và đi nhẹ nhàng trong vòng 10 phút sau 30 phút ngồi yên. Ngoài ra, sau phẫu thuật tránh ngồi xe ô tô quá lâu vì có thể gây đau nhức và ảnh hưởng đến quá trình phục hồi.

Nguyên tắc chung khi ngồi không đặt đầu gối cao hơn mông. Để nệm hoặc gối mỏng dưới mông giúp hỗ trợ tư thế khi ngồi. Ngoài ra, bạn nên lắp thêm bệ ngồi toilet nâng cao, có thanh vịn để hỗ trợ đứng dậy trong trường hợp cần thiết.

Khi đứng dậy, người bệnh nên nhẹ nhàng di chuyển phần hông để cuối ghế rồi dùng cánh tay đẩy người lên, đồng thời ấn 2 chân xuống để đứng dậy.

6. Cải thiện tư thế khi nằm

Ngủ đủ giấc là một trong những biện pháp giúp phục hồi chức năng sau phẫu thuật thoát vị đĩa đệm hiệu quả. Tuy nhiên, người bệnh nên trao đổi với bác sĩ điều trị để có vị trí ngủ tốt nhất, đồng thời hạn chế một số biến chứng liên quan đến phẫu thuật.

Hầu hết các trường hợp nằm ngửa với phần đầu, vai và lưng trên được nâng lên một chút. Ngoài ra, có thể dùng giường để điều chỉnh và dùng gối để hỗ trợ tư thế nằm được thoải mái nhất. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể dùng một chiếc đối tự hoặc cuộn lại đặt dưới đầu gối để giúp phần hông, đầu gối cong tự nhiên.

Khi ngồi dậy, người bệnh cần lưu ý:

• Khi ở tư thế nằm ngửa, cần uốn cong đầu gối, giữa 2 đầu gối chạm nhau
• Khi lăn người sang 1 bên, giữ phần hông và vai thẳng hàng, đồng thời xoay người để cột sống không bị vẹo
• Đẩy người bệnh bằng cách dùng cánh tay (khuỷu tay) và để chân khuỵu xuống thành giường rồi trở lại tư thế ngồi.

7. Vật lý trị liệu

Hầu hết các trường hợp sau khi phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cần thực hiện vật lý trị liệu nhằm hỗ trợ quá trình phục hồi chức năng sau phẫu thuật. Theo đó, biện pháp này có thể bắt đầu sớm nhất vào ngày đầu tiên sau mổ thoát vị đĩa đệm để giúp người bệnh nhanh chóng lấy lại sự linh hoạt, sức khoẻ và sức bền thể chất.

Các chuyên gia vật lý trị liệu có thể hướng dẫn người bệnh các cách ăn toàn để nâng, cúi, ngồi hoặc đúng để cơn đau lưng. Sau khi người bệnh phục hồi cơ bản, những bài tập cho người thoát vị đĩa đệm có thể được đề nghị tiếp tục để hỗ trợ phục hồi chức năng.

Một số bài tập hỗ trợ quá trình phục hồi chức năng sau mổ thoát vị đĩa bệnh như:

• Liệu pháp tập luyện dưới nước: Trường hợp bị thoát vị đĩa đệm hoặc sau mổ thoát vị đĩa đệm, các bài tập dưới nước có thể cung cấp quá trình phục hồi nhẹ nhàng và tác động thấp. Nước có thể chống lại trọng lượng của cơ thể, giúp tác động kéo giãn trở nên nhẹ nhàng hơn.
• Đi bộ: Đi bộ mỗi ngày giúp hỗ trợ tăng cường chức năng vận động sau phẫu thuật hiệu quả. Người bệnh có thể đi bộ liên tục với tốc độ ổn định ít nhất 20 phút để cải thiện ổn định của cột sống và chuyển động linh hoạt.
• Đạp xe tĩnh: Đạp xe tĩnh (xe đạp đứng yên trong phòng tập) mang lại hiệu quả trong điều hoà nhịp điệu với tác động tối thiểu đến cột sống.

Nên – Không nên khi phục hồi chức năng sau phẫu thuật

Các thói quen lành mạnh được áp dụng đều đặn mỗi ngày là 1 phần của quá trình phục hồi chức năng sau mổ thoát vị đĩa đệm. Tuy nhiên, để đẩy nhanh tốc độ phục hồi cũng như hạn chế các rủi ro liên quan, bệnh nhân cần lưu ý một số vấn đề sau:

Nên làm để giúp phục hồi chức năng sau phẫu thuật:

• Dành nhiều thời gian nghỉ ngơi, nhất là khi cơ thể mệt mỏi
• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, điều độ với nhiều nhiều protein nạc và chất chống oxy hóa giúp hỗ trợ quá trình tái tạo mô
• Áp dụng các bài tập thể dục, thể thao, vật lý trị liệu phù hợp để hỗ trợ quá trình phục hồi
• Người bệnh nên liên hệ với bác sĩ hoặc chuyên gia chăm sóc sức khoẻ khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường.

Không nên làm để hỗ trợ quá trình phục hồi:

• Tự ý sử dụng thuốc khi chưa có sự cho phép của bác sĩ chuyên khoa
• Sử dụng bia rượu, thuốc lá và các chất kích thích khác sau phẫu thuật. Những thói quen này có thể làm chậm quá trình phục hồi và gây bùng phát cơn đau.
• Mang vác nặng, leo cầu thang hoặc uốn cong thắt lưng trong các hoạt động hàng ngày.

Khi nào cần đến bệnh viện sau mổ thoát vị đĩa đệm?

Tình trạng đau nhức, khó chịu trong vài ngày đầu sau khi phẫu thuật là biểu hiện bình thường và có thể cải thiện sau vài ngày khi người bệnh thực hiện các biện pháp phục hồi chức năng.

Tuy nhiên, trong một vài trường hợp phát sinh các triệu chứng bất thường cần được đánh giá y tế và xử trí kịp thời. Vì vậy, bệnh nhân cần đến bệnh viện ngày khi xuất hiện các biểu hiện như:

• Đau nhức dữ dội mặc dù đã áp dụng các biện pháp giảm đau theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Bị tê và yếu chân hoặc vùng ở giữa hai đùi (vùng đáy chậu)
• Suy giảm hoặc mất khả năng kiểm soát bàng quang hoặc ruột
• Sốt hoặc ớn lạnh
• Đau, sưng đỏ hoặc tiết dịch tại vị trí vết mổ
• Chóng mặt, buồn nôn liên tục

Đa số các trường hợp mổ thoát vị đĩa đệm đều đáp ứng tốt các biện pháp chăm sóc và phục hồi tốt. Tuy nhiên, để đạt được kết quả tốt nhất cũng như tránh phát sinh rủi ro, người bệnh cần áp dụng các biện pháp phục hồi theo chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa và dần đến bệnh viện ngay khi nhận thấy các biểu hiện bất thường.