Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi
Bán chi liên được biết đến là vị thuốc Nam quý, dùng trong điều trị lở ngứa ngoài da, mụn nhọt và hỗ trợ điều trị bệnh ung thư. Dược liệu có thể dùng ở dạng sắc uống, giã đắp, ngâm rửa hoặc kết hợp với một số thảo dược khác để chữa bệnh.
Mô tả dược liệu bán chi liên
1. Thông tin về dược liệu
- Tên gọi khác: Thuỷ hàn tín, Tinh dầu thảo, Hoàng cầm râu, Hiệp diệp, Thông kinh thảo, Tử liên thảo
- Tên khoa học: Scutellaria barbata don
- Danh pháp khoa học: Labiatae
- Họ: Hoa môi
2. Đặc điểm – hình ảnh cây bán chi liên
Bán chi liên thuộc loài thực vật thân cỏ sống lâu năm. Thân cây dạng bò, có 4 góc, chiều cao khoảng 15 – 20cm và thường được phủ lớp lông ngắn. Phiến lá có hình mũi mác dài hoặc hình trắng hẹp, mọc đối xứng.
Lá dưới thân cây thường có cuốn mảnh, lá trên gần như không có cuống, chiều dài từ 1 – 2cm. Hoa có 2 môi, môi dưới tròn, màu xanh tím, môi trên có 3 thuỳ. Cây thường ra hoa vào mùa xuân.
Rễ cây bán chi liên thường có hình dạng chùm xoắn, trụ tròn, hơi cong, có nhiều đường nhăn dọc, đường vân xoắn. Lớp vỏ ngoài sần sùi, có màu nâu vàng, còn bên trong có màu vàng lục, phần chính giữa rỗng.
Một số hình ảnh cây bán chi liên:
3. Phân bố
Bán chi liên là một loại thuốc quý, thường sinh trưởng và phát triển ở những vùng đất ẩm thấp, gần rãnh nước, bờ hồ. Trên thế giới, loại cây này phổ biến ở Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ, Myanmar, Lào,,…
Ở nước ta, bán chi liên mọc nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc, ven bờ ruộng, đồi cây, bờ bụi,… Đặc biệt một số tỉnh như Hà Giang, Hoà Bình,…
4. Bộ phận dùng
Các bộ phận của cây từ rễ, thân, lá đều được sử dụng để làm thuốc chữa bệnh.
5. Thu hái – sơ chế
Nhân dân thường thu hoạch cây bán chi liên vào cuối mùa xuân, đầu mùa hạ, tức khoảng từ tháng 3 – tháng 5. Nhổ nguyên cây về sơ chế sạch để làm thuốc chữa bệnh.
Dược liệu sau khi được thu hoạch về, mang đi ngâm rửa sạch để loại bỏ tạp chất. Sau đó mang đi phơi khô hoặc sấy khô và cho vào túi nilon bảo quản để dùng dần.
Theo đó, dược liệu có thể sử dụng ở dạng tươi, phơi khô/ sấy khô hoặc bào chế ở dạng bột hoặc viên hoàn tiện cho người dùng.
6. Bảo quản
Thuốc sau khi sơ chế cần bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát. Tránh những nơi ẩm thấp, mối mọt.
7. Thành phần hoá học
Các nghiên cứu khoa học nhận thấy, trong vị thuốc bán chi liên chứ nhiều thành phần hoá học như hợp chất phenol, carthamidin, sterol, tannin, alkaloid, scutellarein, isocarthamidin,…
Vị thuốc bán chi liên
1. Tính vị – Quy kinh
- Tính mát, vị hơi đắng
- Quy vào kinh Can
2. Tác dụng dược liệu theo Y học cổ truyền
- Phá huyết thông kinh
- Giúp giải độc và mát gan.
- Phòng ngừa và điều trị bệnh ung thư dạ dày, phổi…
- Lợi tiểu
- Hỗ trợ giảm đau, tiêu viêm và kháng khuẩn
- Chữa xơ gan, viêm gan, lao phổi, viêm ruột thừa
- Điều trị nhiễm độc do rắn cắn hoặc côn trùng
- Chữa mụn nhọt sưng đau, viêm vú, viêm mủ da
- Trị thổ huyết, hoàng đản, yết hầu đau nhức, phế ung, đinh nhọt, trật đả đao thương, chảy máu mũi, xích lỵ
- Ngoài ra, vị thuốc này còn được sử dụng thay thế cho ích mẫu chữa các bệnh phụ khoa.
3. Công dụng của bán chi liên theo Y học hiện đại
- Phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư: Các nghiên cứu khoa học nhận thấy, sự có mặt của tannin, alkaloid, flavonoid có trong dược liệu giúp làm chậm quá trình oxy hoá và hoá lỏng các tế bào gây hại cho cơ thể. Ngoài ra, bán chi liên còn có tác dụng giảm đau nhức, tăng cường sức đề kháng và chống lại các gốc tự do.
- Điều trị các khối u bướu: Việc sử dụng dược liệu này thường xuyên có thể giúp hạn chế và ngăn chặn khối u bướu phát triển. Đồng thời giúp làm thu nhỏ kích thước các khối u lành tính.
- Tác dụng kháng khuẩn, tăng cường miễn dịch: Các hoạt chất được tìm thấy trong dược liệu giúp hạn chế giải phóng enzyme ra khỏi tế bào, giúp giãn cơ. Ngoài ra, hoạt chất baicalein còn mang lại hiệu quả trong giảm tính thấm mao mạch, ức chế phù co thắt, giãn phế quản và ngăn ngừa tình trạng xuất huyết phổi.
- Điều hoà huyết áp: Chất chiết xuất từ bán chi liên giúp điều hoà huyết áp, hạn chế tình trạng hạ/ tăng huyết áp đột ngột, duy trì huyết áp ở mức ổn định.
- Tác dụng chuyển hoá lipid: Sử dụng dược liệu này đúng cách còn mang lại hiệu quả trong hoạt động chuyển hoá lipid, ngăn chặn tình trạng ứ đọng lipid trong máu.
- Chữa bệnh gan: Giúp cải thiện và tăng cường chức năng gan. Đồng thời hỗ trợ điều trị các bệnh lý liên quan đến gan như ung thư gan, xơ gan, viêm gan,…
- Điều trị bệnh hen suyễn, dị ứng: Do trong thảo dược chứa các hoạt chất có tính chất kháng histamine.
- Điều trị các bệnh nhiễm trùng: Bệnh đường tiêu hoá, đường hô hấp, điều trị mụn nhọt mẩn đỏ, căng thẳng thần kinh, viêm sưng,…
4. Cách dùng – liều lượng
Vị thuốc được dùng ở dạng sắc uống. Mỗi ngày chỉ nên dùng khoảng 20 – 40g, trong trường hợp cần thiết có thể tăng lên 80g/ ngày. Bên cạnh đó, bán chi liên còn được sử dụng đắp ngoài để điều trị vết thương do sâu bọ cắn, các loại mụn nhọt,…
Các bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu bán chi liên
Bán chi liên là một trong những dược liệu quý được dùng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh, đặc biệt là bệnh ung thư. Việc áp dụng các bài thuốc chữa từ thảo dược này đều đặn và đúng cách còn mang lại hiệu quả trong việc bồi bổ cơ thể, tăng cường sức khỏe, phòng ngừa một số bệnh lý.
Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu được áp dụng rộng rãi:
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư:
- Chuẩn bị bán chi liên khô 40g, bạch hoa xà thiệt thảo khô 80g
- Thực hiện: Các dược liệu sau khi ngâm rửa sạch thì cho vào ấm cùng với 750ml nước, đun trên lửa nhỏ. Đến khi sắc lại còn khoảng 200ml thì tắt bếp. Chia lượng nước thuốc thành 2 lần uống (sáng – chiều), uống trước khi ăn 1 tiếng hoặc sau khi ăn 2 tiếng.
- Lưu ý: Không áp dụng bài thuốc chữa này cho phụ nữ mang thai.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư xoang hàm trên:
- Chuẩn bị sa sâm và bồ công anh mỗi vị 10g, cúc hoa và bạc hà mỗi vị 5 – 10g, bán chi liên, sinh mẫu lệ, bạch hoa xà thiệt thảo, hoàng cầm, thạch kiến xuyên, huyền sâm và sinh địa mỗi vị 30g.
- Thực hiện: Các thảo dược sau khi rửa sạch thì cho vào ấm với lượng nước vừa đủ và đun trên lửa nhỏ. Chia lượng nước thuốc thu được thành 2 lần và uống hết trong ngày. Mỗi ngày sắc uống 1 thang để cải thiện bệnh hiệu quả.
Bài thuốc chữa bệnh ung thư mũi họng:
- Bài thuốc 1: Chuẩn bị đông qua nhân, đào nhân, bạch anh, ý dĩ mỗi vị 10 – 16g, bán hạ chế gừng, tiểu kế, nam tinh lùi, đại kế mỗi vị 8g. Các vị thuốc sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ và sắc uống mỗi ngày.
- Bài thuốc 2: Dùng thất diệp nhất chi hoa, thổ phục linh, hoàng dược tử, hạ khô thảo, bạch hoa xà thiệt thảo, bán chi liên, triết bối mẫu, bạch cương tàm, bạch mao căn, hoàng cầm và liên kiều mỗi vị 12g. Mỗi ngày sắc uống 1 thang đến khi các triệu chứng bệnh thuyên giảm.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư thực quản (miệng khô, họng khô, ngực bỏng rát, táo bón, mạch huyền tế sác)
- Chuẩn bị: Bạch hoa xà thiệt thảo, bắc sa sâm, nam sa sâm, sinh địa, bán chi liên mỗi vị 16g, hạ khô thảo, chi tử, bạch anh mỗi vị 12g, hoàng liên 8 – 10g, tỳ bà diệp tươi, huyền sâm, đương quy, lô căn tươi, bồ công anh, mạch môn mỗi vị 20g.
- Thực hiện: Các dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ và đun trên lửa nhỏ. Chia lượng nước thuốc sắc được thành nhiều lần và uống hết trong ngày. Mỗi ngày sắc uống 1 thang để hỗ trợ điều trị bệnh lý.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư gan:
- Chuẩn bị tiểu kim bất hoán, kê cốt thảo mỗi vị 15g, bạch hoa xà nhiệt thảo, bán chi liên mỗi vị 20g.
- Thực hiện: Các vị thuốc mang đi rửa sạch rồi cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ và đun trên lửa nhỏ. Đến khi sắc lại còn khoảng 1/3 thì tắt bếp. Chắt lấy nước thuốc và chia thành 2 lần uống hết trong ngày. Mỗi ngày sắc uống 1 thang.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư bàng quang (tiểu ra máu, tiểu tiện khó, nước tiểu vàng, mạch huyền hoạt sác, đau bụng dưới)
- Chuẩn bị cù mạch, biển súc, mộc thông mỗi vị 10g, hoạt mạch 20g, sinh địa, trạch tả, xa tiền thảo, bạch anh, sài hồ, thổ phục linh, hoàng cầm, long đởm thảo, chi tử sao mỗi vị 12g, bạch hoa xà nhiệt thảo, bán chi liên mỗi vị 15g
- Thực hiện: Các dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ và đun trên lửa nhỏ. Chia lượng nước thuốc thu được thành nhiều lần và uống hết trong ngày. Mỗi ngày sắc uống 1 thang.
Bài thuốc hỗ trợ ung thư dạ dày, ung thư cổ tử cung, ung thư thực quản, trực tràng:
- Chuẩn bị bán chi liên, trương ương, bạch hoa xà thiệt thảo, đông quỳ, bạch anh mỗi vị 30g.
- Thực hiện: Các vị thuốc mang đi sắc uống. Mỗi ngày dùng 1 thang để hỗ trợ cải thiện bệnh lý.
Bài thuốc chữa ung thư cổ tử cung do thấp nhiệt độc thịnh:
- Chuẩn bị: Xích thược, biển súc, thương truật mỗi vị 9g, hoàng bá 6g, thảo hà sa và bán chi liên mỗi vị 15g, thổ phục linh, bạch hoa xà thiệt thảo mỗi vị 30g, sinh ý dĩ 12g.
- Thực hiện: Các dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ. Đun trên lửa nhỏ, đến khi sắc lại còn khoảng 1/3 thì tắt bếp. Chia lượng nước thuốc sắc được thành 2 lần và uống hết trong ngày. Mỗi ngày sắc uống 1 thang.
Bài thuốc chữa ung thư cổ tử cung:
- Chuẩn bị bạch thược, hương phụ, phục linh mỗi vị 15g, hải tảo, tục đoạn, đương quy, bán chi liên, bạch hoa xà nhiệt thảo, côn bố mỗi vị 24g, sài hồ 9g, toàn yết 6g, ngô công 3 con.
- Thực hiện: Mỗi ngày sắc uống 1 thang
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh xơ gan:
- Chuẩn bị an xoa (sao vàng hạ thổ) 50g, bán chi liên 20g, cà gai leo 30g.
- Thực hiện: Các vị thuốc sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với 1.5 lít nước. Đun trên lửa nhỏ trong vòng 30 phút rồi tắt bếp. Chia lượng nước thuốc thành nhiều lần và uống hết trong ngày.
Bài thuốc chữa chứng hoàng đản do thấp nhiệt:
- Chuẩn bị hy thiêm, kim tiền thảo, bán chi liên, nhân trần, đan sâm, cốt khí củ, bạch hoa xà thiệt thảo, hồng táo mỗi vị 29g, đại hoàng 5g, hoắc hương 6g, cam thảo 6g, phục linh 10g.
- Thực hiện: Các vị thuốc mang đi sắc uống, chia thành nhiều lần và uống hết trong ngày
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh viêm gan:
- Chuẩn bị diệp hạ châu, bán chi liên, rau dừa kiểng, bạch hoa xà thiệt thảo mỗi vị 20g, lá cây kim vàng 30g.
- Thực hiện: Sắc lấy nước uống thay trà. Áp dụng đều đặn mỗi ngày đến khi bệnh lý thuyên giảm.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư:
- Chuẩn bị bạch hoa xà thiệt thảo 30g, cây mảnh cộng khô 25g, bán chi liên 15g, bách giải 30 – 40g.
- Thực hiện: Các dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với 1.5 lít nước và đun trên lửa nhỏ. Đến khi sắc lại còn 600ml thì tắt bếp, dùng uống trước bữa ăn khoảng 15 phút.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh ung thư gan:
- Chuẩn bị bán chi liên 20g, bạch hoa xà nhiệt thảo 40g, lá cây xạ đen 50 – 60g
- Thực hiện: Các thảo dược sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với 1.5 lít nước đun trên lửa nhỏ. Dùng nước uống thay trà mỗi ngày.
Bài thuốc chữa bệnh tổ đỉa:
- Chuẩn bị bán chi liên 60g
- Thực hiện: Dược liệu sau khi rửa sạch thì cho vào ấm sắc lấy nước ngâm rửa vùng da tổn thương.
Bài thuốc hỗ trợ chữa ung thư môn vị:
- Chuẩn bị sài đất, bạch hoa xà thiệt thảo, bán chi liên mỗi vị 30g
- Thực hiện: Các vị thuốc sau khi rửa sạch thì cho vào ấm cùng với lượng nước vừa đủ và đun trên lửa nhỏ. Mỗi ngày sắc uống 1 thang.
Một số lưu ý khi dùng bán chi liên chữa bệnh
Bán chi liên được biết đến là một vị thuốc lành tính, không độc. Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng dược liệu chữa bệnh có thể gây ra một số tác dụng phụ như:
- Buồn ngủ
- Sốt nhẹ trong thời gian áp dụng bài thuốc chữa bệnh
- Người bệnh trước khi phẫu thuật nên dừng các bài thuốc từ bán chi liên ít nhất 2 tuần vì có thể gây ra tình trạng chảy máu, máu đông chậm
Để bài thuốc từ dược liệu mang lại kết quả tốt nhất, trong quá trình sử dụng, bạn cần lưu ý một số vấn đề sau:
- Không dùng các bài thuốc từ bài thuốc bán chi liên cho phụ nữ đang mang thai và huyết hư
- Không lạm dụng thuốc và dùng quá liều
- Nên dùng thuốc cách bữa ăn từ 1 – 2 tiếng
- Không dùng dược liệu nếu có tiền sử dị ứng hoặc quá mẫn với các thành phần trong thuốc
- Người đang sử dụng các loại thuốc điều trị cần tham khảo ý kiến bác sĩ/ thầy thuốc nếu có ý định áp dụng bài thuốc từ bán chi liên
- Người đang bị rối loạn hoặc tình trạng bệnh lý cần thận trọng khi dùng
Dược liệu bán chi liên thường được dùng trong quá trình chữa trị bệnh ung thư. Tuy nhiên, các bài thuốc từ vị thuốc này chỉ có tác dụng hỗ trợ cải thiện các triệu chứng lâm sàng và giảm kích thước của khối u. Để đạt được kết quả điều trị tốt nhất, người bệnh cần kết hợp phương pháp điều trị chuyên sâu theo chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa.
Có thể bạn quan tâm:
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!