Cập nhật lúc 09:04 - 31/03/2023
Đau Thượng Vị Ở Bà Bầu: Nguyên nhân và Hướng điều trị
Theo dõi Viện y dược dân tộc trên
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi
Đau thượng vị ở bà bầu là một trong những vấn đề về đường tiêu hóa phổ biến và thường không ra những biến chứng nguy hiểm. Triệu chứng này thường khởi phát bởi nhiều nguyên nhân và yếu tố tác động khác nhau. Trong một số trường hợp mẹ bầu bị đau thượng vị cần được tiến hành khám và điều trị y tế, đặc biệt ở 3 tháng cuối thai kỳ.
Đau thượng vị ở bà bầu do đâu?
Đau thượng vị trong thời kỳ mang thai là tình trạng phổ biến ở nhiều mẹ bầu. Cơn đau khởi phát ở vùng bụng dưới xương ức và trên rốn. Số liệu thống kê cho thấy, tình trạng đau thượng vị ở bà bầu phổ biến ở những tháng cuối thai kỳ do tử cung phát triển chèn ép vùng thượng vị dạ dày, căng dây chằng tròn hoặc tác dụng của Progesterone,…
Bên cạnh đó, triệu chứng đau thượng vị khi mang thai cũng có thể là dấu hiệu của những bệnh lý đường tiêu hóa như đau dạ dày, trào ngược dạ dày thực quản, viêm loét dạ dày tá tràng,… cần được thăm khám và khắc phục nhanh chóng.
Dưới đây là một số nguyên nhân và yếu tố gây khởi phát tình trạng đau vùng thượng vị ở mẹ bầu:
1. Tử cung phát triển
Tử cung phát triển là một trong những nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng đau vùng thượng vị. Bên cạnh đó, triệu chứng này còn có thể là dấu hiệu nhận biết sớm mang thai. Tình trạng này thường không được xem là bất thường vì đa số mẹ bầu đều gặp phải những cơn đau bụng, đầy hơi, co thắt, táo bón.
Đến 3 tháng giữa của thai kỳ và nhất là 3 tháng cuối, lúc này tử cung sẽ giãn nở, phát triển mạnh về kích thích. Lúc này thai nhi sẽ phát triển và chiếm nhiều không gian trong ổ bụng. Điều này có thể dẫn đến chèn ép vùng thượng vị dạ dày và những khu vực lân cận gây khó chịu và đau thượng vị.
Tử cung phát triển làm tăng áp lực lên dạ dày là tình trạng phổ biến. Tuy nhiên, mẹ bầu nên đến bệnh viện để được kiểm tra và xử lý đúng cách nếu cơn đau thượng vị tiến triển nặng nề và kèm theo một số triệu chứng liên quan.
2. Tác dụng của hormone Progesterone
Progesterone là một loại hormone phát triển và có xu hướng tăng đột ngột trong giai đoạn mang thai. Tình trạng này có thể gây cản trở đến chuyển động ruột và gây khởi phát cơn đau ở vùng thượng vị.
Trong thời gian mang thai, hormone Progesterone và Estrogen đều có xu hướng tăng đột ngột. Hệ quả là khiến nhu động ruột thay đổi, ảnh hưởng đến quá trình di chuyển thức ăn đến dạ dày nên phải mất khá nhiều thời gian để tiêu hóa. Điều này có thể làm tăng áp lực lên tử cung và gây táo bón.
Bên cạnh đó, Progesterone tăng lên đột ngột còn có thể đi kèm với một số biểu hiện như chướng bụng, đầy hơi, đau ở ổ bụng, đau thượng vị, nôn trớ thức ăn,… Để cải thiện tình trạng này, bác sĩ có thể áp dụng một số biện pháp chăm sóc giúp cải thiện như khuyến khích người bệnh bổ sung các thực phẩm giàu chất xơ, uống nhiều nước,…
Trường hợp mẹ bầu bị đau thượng vị tiến triển nặng nề, các biện pháp cải thiện gần như không mang lại hiệu quả. Lúc này, bạn cần đến bệnh viện để được thăm khám và điều trị đúng cách.
3. Căng dây chằng tròn gây đau thượng vị
Tình trạng căng dây chằng tròn hỗ trợ tử cung được xem là một trong những nguyên nhân gây khởi phát triệu chứng đau thượng vị ở phụ nữ mang thai. Dây chằng được nối từ phần đầu trên tử cung dài đến xương mu có chức năng hỗ trợ tử cung, ngăn ngừa các tổn thương liên quan.
Trong thời gian mang thai, dây chằng này có xu hướng bị kéo căng do bào thai phát triển, tăng kích thước. Tình trạng này khiến mẹ bầu không thoải mái, khó chịu và gây ra những cơn đau ở lưng, thượng vị, bụng, lưng,… Cơn đau thường tiến triển nghiêm trọng ở 3 tháng giữa và 3 tháng cuối của thai kỳ.
4. Trào ngược dạ dày thực quản
Trào ngược dạ dày thực quản khi mang thai được xem là nguyên nhân gây đau thượng vị. Theo đó, có khoảng 17 – 45% phụ nữ mang thai mắc phải bệnh lý này sẽ khởi phát cơn đau ở vùng thượng vị và một số biểu hiện đi kèm như ợ chua, ợ nóng, chướng bụng, buồn nôn, nôn mửa,…
Khi bào thai tăng kích thước sẽ làm tăng áp lực lên vùng dạ dày và thực quản, từ đó khiến các triệu chứng bệnh trào ngược dạ dày thực quản tiến triển nặng nề. Bên cạnh đó, tình trạng bệnh lý có thể tiến triển nghiêm trọng khi mẹ bầu nằm.
5. Những vấn đề về mật, gan
Những hormone thay đổi trong thời gian mang thai có thể dẫn đến tình trạng ứ mật. Tình trạng này đặc trưng bởi một số triệu chứng như nổi mẩn ngứa, mề đay. Ở một số trường hợp có thể gây đau thượng bị, vàng da hoặc vàng mắt, buồn nôn và nôn mửa.
Ứ mật khi mang thai có thể làm tăng nguy cơ rối loạn gan và phát sinh biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và sự phát triển của thai nhi. Để kiểm soát tình trạng này, trong một số trường hợp được chỉ định sinh sớm hơn dự kiến nhằm ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm.
6. Đau thượng vị ở bà bầu do tiền sản giật
Tiền sản giật được xem là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ đau thượng vị ở mẹ bầu, đặc biệt là sau tuần 20 của thai kỳ. Tình trạng này điển hình bởi hiện tượng tăng huyết áp. Hầu hết những trường hợp phụ nữ mang thai bị tiền sản giật không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của mẹ và thai nhi.
Để kiểm soát tình trạng này, bác sĩ chuyên khoa thường khuyến khích mẹ bầu uống nhiều nước, hạn chế những thực phẩm nhiều muối, dùng các loại thuốc tăng huyết áp an toàn và kết hợp nghỉ ngơi hợp lý.
Tuy nhiên, một số trường hợp bị tiền sản giật tiến triển nặng nề có thể đi kèm với những triệu chứng như hoa mắt, chóng mặt, đau thượng vị, buồn nôn, nôn mửa hoặc có thể bị co giật,… Khi nhận thấy các biểu hiện này, mẹ bầu cần nhanh chóng thông báo với bác sĩ chuyên khoa để được xử lý đúng cách, tránh phát sinh những biến chứng nguy hiểm, thậm chí gây tử vong.
7. Co thắt chuyển dạ
Biểu hiện đau thượng vị xuất hiện ở những tháng cuối thai kỳ có thể là dấu hiệu của co thắt chuyển dạ. Những cơn đau thường xuất hiện ở trên tử cung, gây ra cảm giác thắt chặt, gây đau đớn dữ dội và trở nên nghiêm trọng hơn.
Ngoài cơn đau vùng thượng vị, mẹ bầu bị co thắt chuyển dạ còn xuất hiện một số dấu hiệu như chảy máu âm đạo, vỡ nước ối,… Lúc này, bạn cần đến bệnh viện để được xử lý kịp thời, tránh những rủi ro không mong muốn.
Đau thượng vị ở bà bầu nguy hiểm không?
Bị đau thượng vị khi mang thai là tình trạng phổ biến ở nhiều mẹ bầu bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Triệu chứng này thường không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của mẹ cũng như sự phát triển toàn diện của thai nhi. Tuy nhiên, tình trạng đau thượng vị kéo dài dai dẳng đi kèm với những biểu hiện khó chịu có thể ảnh hưởng đến hoạt động ăn uống, sinh hoạt hàng ngày. Cụ thể:
- Cơ thể thường xuyên mệt mỏi: Đau thượng vị khi mang thai có thể khiến mẹ bầu mệt mỏi, không thoải mái, dễ cáu gắt. Tình trạng này kéo dài có thể ảnh hưởng đến tâm trạng, tâm lý của mẹ bầu và thai nhi.
- Thiếu hụt dưỡng chất: Cơn đau thượng vị bùng phát nhiều lần có thể gây ra tình trạng chán ăn, ăn uống kém, buồn nôn và nôn mửa thường xuyên. Tình trạng này có thể dẫn đến thiếu hụt dưỡng chất ở mẹ bầu và không đảm bảo chất dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển của thai nhi. Bên cạnh đó, tình trạng này còn làm tăng nguy cơ sinh non, sảy thai, thiếu ký ở bé.
- Ảnh hưởng đến những cơ quan khác: Tình trạng đau thượng vị khi mang thai nếu không được kiểm soát sớm có thể ảnh hưởng đến những cơ quan xung quanh như tổn thương gan, tuyến tụy, túi mật, lá lách,… Việc điều trị trong giai đoạn mang thai thường gặp nhiều khó khăn, từ đó có thể khiến bệnh lý diễn tiến nặng nề ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của mẹ cũng như sự phát triển toàn diện của bé.
Cách xử lý đau thượng vị ở bà bầu an toàn
Hầu hết những trường hợp bị đau thượng vị khi mang thai đều liên quan đến sự giãn nở của tử cung, chế độ ăn uống sinh hoạt không lành mạnh. Vì vậy, trước khi tìm đến biện pháp y tế, người bệnh nên cải thiện triệu chứng bằng một số cách an toàn sau:
1. Xây dựng thói quen ăn uống khoa học, hợp lý
Chế độ dinh dưỡng là một trong những yếu tố tác động đến tình trạng đau thượng vị, Việc thay đổi thói quen ăn uống không khoa học, hợp lý có thể cải thiện triệu chứng bệnh lý, đồng thời hỗ trợ chức năng tiêu hóa diễn ra tốt hơn. Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng lành mạnh còn giúp cải thiện sức khỏe ở mẹ bầu, đảm bảo sự phát triển của thai nhi.
Dưới đây là chế độ ăn uống khoa học dành cho mẹ bầu bị đau thượng vị:
- Kiêng bia rượu, các thức uống chứa caffeine (trà đặc, cà phê), các loại nước ngọt có gas và nước uống đóng chai khác.
- Kiêng những thực phẩm chứa nhiều axit như xoài, me, cóc, ổi, quýt, đồ muối chua, mận,…
- Các thực phẩm chế biến sẵn có thể gây đầy bụng, khó tiêu, kích thích cơn đau thượng vị và những biểu hiện đi kèm bùng phát. Do đó, mẹ bầu nên tránh sử dụng xúc xích, giăm bông, thịt xông khói, đồ hộp,…
- Để hạn chế áp lực lên cơ quan tiêu hóa, mẹ bầu nên hạn chế ăn uống hoặc tẩm bổ quá mức. Thay vào đó, nên xây dựng thực đơn dinh dưỡng theo từng giai đoạn phát triển của thai nhi. Đồng thời chia nhỏ những bữa ăn, ăn chậm, nhai kỹ để không gây kích thích niêm mạc thượng vị dạ dày.
- Mẹ bầu nên ưu tiên những món ăn kết kết cấu mềm như những món hấp, luộc, canh, súp,… Hạn chế ăn những món cay, chiên xào, chứa nhiều gia vị. Bên cạnh đó, nên hạn chế ăn cay và ăn mặn trong thời gian mang thai.
- Tránh nằm hoặc hoạt động mạnh ngay sau khi ăn. Bạn nên dành thời gian khoảng 30 phút để nghỉ ngơi nhằm đảm bảo hoạt động tiêu hóa diễn ra tốt hơn.
- Tăng cường bổ sung những thực phẩm tốt cho người bị đau vùng thượng vị như sữa chua, rau xanh, trái cây, trứng, cá,… Bên cạnh đó, mẹ bầu cần cung cấp cho cơ thể từ 2 – 2.5 lít nước mỗi ngày.
2. Tăng cường vận động
Ở 3 tháng đầu khi mang thai, bạn nên hạn chế vận bởi lúc này bào thai chưa thể bám chặt vào tử cung. Tuy nhiên, ở tháng 4 trở đi, mẹ bầu nên vận động nhẹ nhàng để tránh tình trạng tăng cân nhanh, đồng thời cải thiện sự dẻo dai của xương khớp. Bên cạnh đó, việc tăng cường vận động, tập luyện còn giúp ngăn ngừa những vấn đề tiêu hóa phổ biến trong thai kỳ như đau thượng vị dạ dày, đầy hơi, táo bón, ăn uống kém,…
Bên cạnh điều chỉnh chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh, mẹ bầu nên dành 30 phút mỗi ngày để tập luyện. Theo đó, nên lựa chọn những bộ môn vận động có cường độ nhẹ nhàng như bơi lội, đi bộ, yoga,… giúp cải thiện sức khỏe tổng thể, giảm đau thượng vị. Bên cạnh đó, việc vận động thường xuyên còn giúp việc sinh nở diễn ra dễ dàng hơn cũng như giúp cơ thể phục hồi nhanh sau sinh.
3. Áp dụng một số mẹo dân gian cải thiện
Bên cạnh những biện pháp trên, mẹ bầu cũng có thể áp dụng một số mẹo chữa đau dạ dày tại nhà bằng các loại thảo dược tự nhiên. Ưu điểm của biện pháp này là lành tính, an toàn, hạn chế phát sinh tác dụng phụ không mong muốn. Các mẹo chữa này tận dụng những dược tính có trong dược liệu giúp cải thiện cơn đau, chống viêm và giảm những biểu hiện đi kèm.
Mẹ bầu bị đau dạ dày có thể cải thiện triệu chứng đau vùng thượng vị bằng một số mẹo dân gian sau:
- Uống nước mật ong ấm: Nước mật ong ấm giúp cải thiện triệu chứng đau thượng vị và những biểu hiện đi kèm hiệu quả. Bên cạnh đó, defensin – 1 có trong nguyên liệu này còn có khả năng tiêu diệt virus, vi khuẩn, nấm mốc hiệu quả. Ngoài ra, nước mật ong còn có vị ngọt, thơm dịu và cung cấp cho cơ thể các dưỡng chất cần thiết.
- Trà nghệ cải thiện đau thượng vị: Nghệ được biết đến là một trong những gia vị quen thuộc có nguồn gốc từ Ấn Độ. Nghệ không chỉ được dùng để chế biến những món ăn mà còn chứa curcumin dồi dào. Đây là hoạt chất có tác dụng chống oxy hóa mạnh với đặc tính sinh học cao. Curcumin có khả năng giảm đau, phục hồi vùng niêm mạc thượng vị bị tổn thương và ngăn chặn sự phát triển quá mức của các vi khuẩn có hại.
- Trà gừng: Những trường hợp bị đau thượng vị đi kèm với các triệu chứng nôn mửa, buồn nôn có thể dùng trà gừng để cải thiện. Lượng tinh dầu có trong củ gừng sẽ giúp giảm nhanh chứng buồn nôn, nôn mửa, làm dịu vùng niêm mạc và cải thiện tình trạng đau thượng vị hiệu quả. Tuy nhiên, trong gừng có tính nóng nên bà bầu tránh dùng quá nhiều, Mỗi ngày chỉ nên uống từ 1 – 2 tách (khoảng 300ml).
Có nhiều loại thảo dược giúp cải thiện triệu chứng đau thượng vị và hỗ trợ phục hồi vùng niêm mạc bị tổn thương. Tuy nhiên, mẹ bầu cần thận trọng khi áp dụng những mẹo chữa từ các thảo dược này. Bởi một vài dược liệu có thể khiến tử cung co bóp, tác động đến sức khỏe của mẹ bầu và thai nhi.
4. Điều chỉnh thói quen sinh hoạt
Đau thượng vị ở mẹ bầu không chỉ chịu tác động từ chế độ ăn uống mà còn bị ảnh hưởng bởi thói quen sinh hoạt hàng ngày. Để kiểm soát tình trạng này triệt để, mẹ bầu nên kết hợp chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh, đồng thời thiết lập giờ giấc sinh hoạt hợp lý.
- Tránh căng thẳng, lo âu quá mức. Để giải tỏa áp lực, bạn nên giảm thời gian làm việc, dành nhiều thời gian nghỉ ngơi, trò chuyện với bạn bè, người thân. Trong trường hợp vấn đề có xu hướng nghiêm trọng theo thời gian, bạn nên cân nhắc trị liệu tâm lý.
- Không hút thuốc lá hoặc ít khói thuốc thụ động. Bên cạnh ảnh hưởng đến chức năng của dạ dày, thói quen này còn làm tăng nguy cơ biến chứng thai kỳ, dị tật thai thi, sảy thai, sinh non, thai chết lưu,…
- Đi ngủ đúng giờ và ngủ đủ giấc để giúp phục hồi chức năng dạ dày và những cơ quan tiêu hóa khác. Hạn chế tối đa tình trạng ngủ ít hơn 6 tiếng/ ngày và thức khuya.
5. Tìm gặp bác sĩ khi cần thiết
Đau thượng vị ở bà bầu là tình trạng phổ biến và có thể cải thiện bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt. Thực tế, rất ít trường hợp mẹ bầu can thiệp y tế khi bị đau thượng vị. Tuy nhiên, mẹ bầu nên chủ động đến bệnh viện nếu tình trạng đau thượng vị kéo dài dai dẳng, tiến triển nặng nề và không thuyên giảm sau khi áp dụng các biện pháp cải thiện.
Sau khi chẩn đoán lâm sàng, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện một số kỹ thuật xét nghiệm. Từ đó sẽ đưa ra đánh giá và biện pháp điều trị phù hợp với tình trạng sức khỏe. Đối với phụ nữ mang thai nên ưu tiên những biện pháp không dùng thuốc như tập thể dục, dùng thảo dược, chế độ ăn uống và sinh hoạt. Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể cân nhắc về việc sử dụng một số loại thuốc kiểm soát ít rủi ro.
Đau thượng vị là triệu chứng phổ biến ở bà bầu. Tuy ít đe dọa đến sức khỏe nhưng tình trạng này có thể tác động không nhỏ đến thể trạng của mẹ bầu và sự phát triển của thai nhi. Do đó, bạn cần chủ động điều chỉnh lối sống, sinh hoạt để cải thiện. Trong trường hợp cần thiết hãy đến bệnh viện để được thăm khám và áp dụng các biện pháp điều trị phù hợp.
Có thể bạn quan tâm:
Tin xem thêm
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!