Buồn Ngủ Nhưng Không Ngủ Được Là Bệnh Gì? Nên Làm Gì?

Buồn ngủ nhưng không ngủ được là bệnh gì, nó có ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe và cách khắc phục ra sao là những vấn đề nhiều người thắc mắc? Bởi đây là tình trạng hết sức quen thuộc mà bất kỳ ai cũng vài lần trải qua. Cùng tìm hiểu cặn kẽ những vấn đề này trong bài viết dưới đây. 

Buồn ngủ nhưng không ngủ được là bệnh gì?

Theo các chuyên gia giấc ngủ, buồn ngủ nhưng không ngủ được được xem là một trong những dạng rối loạn giấc ngủ mãn tính, là tình trạng điển hình của sự hưng phấn quá mức, gây khó khăn trong việc chìm vào giấc ngủ dù cơ thể đã buồn ngủ, mệt mỏi và đã nằm xuống giường.

Tình trạng này rất phổ biến, bất kỳ ai cũng có thể gặp phải ít nhất một lần, đặt lưng xuống giường nhưng lại trằn trọc, mất ngủ, khó ngủ, có khi ngủ gục trên bàn làm việc nhưng khi đã lên giường lại không ngủ được. Vậy tình trạng buồn ngủ nhưng không ngủ được là bệnh gì? Nguyên nhân chủ yếu gây ra tình trạng này có thể xuất phát từ chính thói quen sinh hoạt của bạn hoặc do một số bệnh lý gây ra.

1. Các bệnh về rối loạn tâm lý

Các vấn đề tâm lý như rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn lưỡng cực… có thể là nguyên nhân gốc rễ gây ra chứng buồn ngủ nhưng không ngủ được. Các triệu chứng cụ thể khi mắc các bệnh này là người bệnh luôn trong trạng thái hưng phấn, kích động hoặc ủ rủ, cảnh giác, lo lắng, bồn chồn, khó ngủ, chán nản, tuyệt vọng, từ đó dẫn đến mất ngủ kéo dài, thiếu ngủ, mệt mỏi…

Những vấn đề tâm lý thường xảy ra phổ biến ở nữ giới, tỷ lệ nữ mắc bệnh trầm cảm cao gấp đôi so với nam giới. Đặc biệt, phụ nữ sau sinh hoặc rối loạn cảm xúc theo mùa… thường dễ gặp phải tình trạng này. Nếu nguyên nhân là do bị bệnh về tâm lý, người bệnh cần nhờ đến sự hỗ trợ của bác sĩ, chuyên gia tâm lý để được điều trị, cải thiện vấn đề tâm lý và chất lượng giấc ngủ.

2. Rối loạn giấc ngủ

Một số chứng bệnh như hội chứng ngủ muộn, hội chứng ngưng thở khi ngủ hoặc hội chứng chân không yên… hoàn toàn có thể khiến cho bạn cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ nhưng lại không thể ngủ được vào ban đêm. Khi ngủ cảm giác bồn chồn, bứt rứt, giấc ngủ dễ bị gián đoạn, dẫn đến thiếu ngủ và buồn ngủ liên tục vào ban ngày.

3. Thiếu máu

Mắc các bệnh mãn tính như tiểu đường, bệnh về thận hoặc thiếu sắt, vitamin B12, acid folic gây ra thiếu máu trầm trọng. Ngoài ra, những người vừa trải qua phẫu thuật hay vừa sinh nở cũng rất dễ bị thiếu máu. Theo các chuyên gia, thiếu máu là một trong những nguyên nhân khiến bạn dễ bị thiếu ngủ mệt mỏi chóng mặt.

Lúc này, bác sĩ sẽ chỉ định cho bạn xét nghiệm máu để xác định nguyên nhân gây thiếu máu. Sau đó hướng dẫn cách bổ sung sắt phù hợp thông qua các loại thực phẩm (như thịt đỏ, bông cải xanh, rau lá xanh đậm…) hoặc dùng thực phẩm chức năng. Ngoài ra, ưu tiên bổ sung thêm vitamin C để tăng cường khả năng hấp thụ sắt, tăng cường sức đề kháng và cải thiện các triệu chứng mất ngủ, khó ngủ.

4. Một số bệnh lý mạn tính

Bên cạnh các vấn đề về sức khỏe cấp tính xảy ra trong thời gian ngắn, khi mắc một số bệnh lý mạn tính như tim mạch, viêm khớp, suy giáp, hạ natri trong máu… cũng có thể gây ra tình trạng buồn ngủ nhưng không ngủ được. Với những người thường sử dụng các loại thuốc an thần, thuốc kháng histamine… để trị bệnh cũng có thể gây ra tình trạng này.

5. Thiếu hụt vitamin, khoáng chất

Việc cơ thể thiếu hụt các dưỡng chất, đặc biệt là các loại vitamin thiết yếu như canxi, vitamin D, magie, sắt, kẽm, kali… cũng có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng thiếu ngủ, trằn trọc khó ngủ, mất ngủ trong thời gian dài. Để xác định được vấn đề rối loạn giấc ngủ là do thiếu chất dinh dưỡng và loại trừ những nguyên nhân bệnh lý khác, người bệnh cần phải xét nghiệm máu, cách này cũng sẽ giúp xác định chính xác loại vitamin đang thiếu hụt.

Để bổ sung vitamin cần thiết và điều chỉnh sự thiếu hụt này bạn cần tăng cường sử dụng các loại thực phẩm chứa hoạt chất tương tự. Chẳng hạn như: vitamin nhóm B giúp ngủ ngon, không thức giấc giữa đêm, canxi và vitamin D hạn chế trằn trọc, dễ ngủ, ngủ sâu giấc và các khoáng chất magie, kẽm, sắt… cũng có công dụng tương tự.

6. Bị dị ứng với thực phẩm

Tùy vào cơ địa của từng người mà việc cung cấp các loại thực phẩm cho cơ thể có gây ra dị ứng hay không. Điển hình là triệu chứng buồn ngủ nhưng không ngủ được, mệt mỏi, các dấu hiệu ngoài da… chính là dấu hiệu cảnh báo sớm của chứng dị ứng. Trong đó, phổ biến nhất là chứng bệnh Celiac (không dung nạp Gluten) khiến cơ thể không hấp thụ được các loại thực phẩm làm từ ngũ cốc, lúa mỳ, lúa mạch…

Nếu nghi ngờ tình trạng mệt mỏi, buồn ngủ nhưng không ngủ được là do dị ứng, hãy tạm ngưng sử dụng các loại thực phẩm có liên quan từ 10 – 30 phút xem có sự thay đổi nào hay không. Sau đó, đến bệnh viện thăm khám để được test kiểm tra và xác định chính xác loại thực phẩm cần tránh sử dụng.

7. Một số bệnh lý khác

Một số bệnh lý khác cũng được đánh giá có liên quan mật thiết đến việc làm giảm chất lượng giấc ngủ của bạn như:

• Thận yếu, thận hư, tiểu đường làm tăng tần suất đi tiểu về đêm;
• Các bệnh lý về dạ dày như trào ngược dạ dày thực quản, đau dạ dày, viêm loét dạ dày, ợ hơi, ợ nóng…;
• Suy tim, rối loạn nhịp tim, đau tim gây khó thở, mệt mỏi…;
• Mắc các tổn thương ở xương khớp, dây chằng, gân, cốt…

Bên cạnh những nguyên nhân bệnh lý, các chuyên gia còn cho biết tình trạng buồn ngủ nhưng không ngủ được cũng có thể xảy ra với những người có thói quen sinh hoạt kém khoa học như:

• Ngủ trưa quá nhiều: Ngủ trưa đem lại nhiều lợi ích tốt cho sức khỏe, tuy nhiên nếu ngủ quá nhiều hoặc ngủ trưa vào xế chiều thì tác dụng của nó sẽ hoàn toàn ngược lại. Theo một số nghiên cứu khoa học, ngủ trưa quá mức sẽ khiến bạn gặp khó khăn khi muốn đúng giờ vào ban đêm, trằn trọc khó ngủ dù rất buồn ngủ, mệt mỏi và dễ thức giấc.
• Sử dụng caffein quá mức: Sau khi sử dụng caffein trong cà phê hay các loại thức uống gây kích thích và tỉnh táo thì cơ thể phải mất hơn 5 tiếng mới có thể bán hủy hoạt chất này. Chính vì vậy, nếu bạn sử dụng caffein quá gần giờ đi ngủ chắc chắn sẽ gây ra tình trạng khó ngủ, mệt mỏi. Vì vậy, hãy cắt giảm lượng caffein mà bạn tiêu thụ và tránh sử dụng nó ít nhất 4 – 6 tiếng trước giờ đi ngủ.
• Tiếp xúc với ánh sáng xanh: Nguồn ánh sáng xanh phát ra từ các loại thiết bị điện tử như điện thoại, máy tính bảng, laptop, máy tính… trước khi đi ngủ là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến bạn khó ngủ, mệt mỏi, buồn ngủ nhưng không thể ngủ được. Nguyên nhân là do ánh sáng xanh gây tác động lên não bộ, hệ thống nơ-ron thần kinh bị kích thích khiến bạn rơi vào trạng thái căng thẳng, tỉnh táo và khó có thể đi vào giấc ngủ. Không những vậy, thường xuyên sử dụng các thiết bị điện tử còn khiến cho đồng hồ sinh học bị đảo lộn, kéo theo sự suy giảm chất lượng giấc ngủ nghiêm trọng do hormone melatonin gây ngủ tự nhiên sụt giảm khi não bộ bị ức chế.

• Do thói quen ăn kiêng quá mức: Các nhà khoa học đã tìm ta mối liên hệ mật thiết giữa giấc ngủ và chế độ ăn uống. Theo đó, khi bắt đầu ăn kiêng sẽ khiến cơ thể bạn dễ mệt mỏi hơn, buồn ngủ nhiều vao ban ngày. Bởi những người ăn kiêng thường thay thế khoảng 5% lượng calo cần thiết từ protein bằng một lượng tương đương carbs hoặc chất béo bão hòa. Và khi dung nạp lượng carb cao sẽ khiến bạn ngủ ít đi, tăng cảm giác hưng phấn khi ngủ và khó ngủ hơn.
• Ăn quá no vào buổi tối: Việc bạn ăn quá nhiều vào bữa tối hay ăn sát giờ đi ngủ khiến dạ dày phải hoạt động hết công suất để tiêu hóa thức ăn. Tuy nhiên, quá trình này có thể không được hoàn thành hoặc mất nhiều thời gian khiến bạn bị đầy bụng, chướng bụng, khó tiêu, ợ chua, ợ hơi… dẫn đến mất ngủ.
• Tuổi tác: Những người lớn tuổi hay bước sang độ tuổi trung niên là những người có thời gian ngủ ít hơn trẻ em và người trẻ tuổi. Vì càng về già, nhu cầu giấc ngủ càng ít đi, đây là vấn đề đi kèm với tình trạng lão hóa tự nhiên. Ngoài ra, khi lớn tuổi thường gặp nhiều các bệnh lý như xương khớp, dạ dày, tim mạch… và gây khó ngủ hơn.

Buồn ngủ nhưng không ngủ được gây ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe?

Cũng tương tự như những dạng rối loạn giấc ngủ khác, việc buồn ngủ nhưng không ngủ được gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe mà bạn khó có thể lường trước được hậu quả như:

• Giảm khả năng tập trung, ghi nhớ và suy giảm trí nhớ

Buồn ngủ nhưng không ngủ được kéo dài trong một thời gian nhất định sẽ khiến cho cơ thể mệt mỏi, uể oải vào ban ngày, phản ứng chậm và không đủ năng lượng để làm việc, học tập. Hơn thế nữa, ngủ ít, thiếu ngủ khiến não bộ hoạt động trì trệ, rối loạn và giảm khả năng ghi nhớ các thông tin quan trọng.

• Tăng nguy cơ mắc các bệnh về huyết áp

Các chuyên gia đã chứng minh mối liên hệ mật thiết giữa giấc ngủ và sức khỏe tim mạch. Chỉ khi bạn ngủ ngon, đủ giấc thì tim mạch và quá trình lưu thông máu mới diễn ra bình thường. Ngược lại, khi mất ngủ, khó ngủ dù cơ thể mệt mỏi bắt buộc khiến tim hoạt động, không có thời gian nghỉ ngơi dẫn đến tim đập nhanh hơn, tăng huyết áp. Đây là cách mà cơ thể phản ứng lại với sự căng thẳng và quá sức của tim mạch. Vì vậy, những người bị mất ngủ kinh niên sẽ có nguy cơ bị bệnh tim mạch cao hơn so với những người bình thường.

• Tăng nguy cơ thừa cân – béo phì

Thiếu ngủ, mất ngủ trong thời gian dài là một trong những nguyên nhân làm chậm quá trình trao đổi chất trong cơ thể, từ đó kích thích sản sinh tăng lượng đường trong máu. Lúc này, cơ thể người bị mất ngủ có thể rơi vào trạng thái suy nhược nhưng cân nặng vẫn tăng lên nhanh chóng do chất béo tích tụ.

Không những vậy, mất ngủ và thức khuya sẽ kích thích sản sinh ra hormone ghrelin tạo cảm giác đói, khiến bạn ăn nhiều hơn, trong đó có những loại thực phẩm kém lành mạnh dẫn đến béo phì.

• Giảm ham muốn tình dục và khả năng sinh sản

Mất ngủ thường xuyên là nguyên nhân hàng đầu làm suy giảm hormone nội tiết tố và làm giảm ham muốn tình dục ở cả nam lẫn nữ. Tình trạng này còn khiến bạn thay đổi tâm trạng, tính cách dẫn đến những rạn nứt, bất đồng trong mối quan hệ hôn nhân. Vì hệ thống thần kinh không còn khả năng sản xuất ra hormone hạnh phúc. Thậm chí, nếu mất ngủ quá lâu, hormone sinh sản không đủ sẽ làm giảm tỷ lệ có con đối với những cặp vợ chồng đang có kế hoạch sinh nở.

• Tăng nguy cơ mắc bệnh trầm cảm

Trầm cảm là một trong những hậu quả đáng lo ngại nhất khi bị thiếu ngủ, mất ngủ trong thời gian dài mà nguyên nhân bắt nguồn là do tình trạng buồn ngủ nhưng không ngủ được. Trạng thái tâm lý của bạn sẽ bị ảnh hưởng, thay đổi đột ngột, bạn trở nên cáu kỉnh, không kiểm soát được hành vi và lời nói của bản thân cùng nhiều triệu chứng khác.

Nguyên nhân là do hệ thống các dây thần kinh trong não bộ bị kích thích, tăng hoạt động tại trung tâm cảm xúc khi bị mất ngủ kéo dài. Tình trạng này đặc biệt xảy ra ở những người ngủ ít hơn 7 tiếng/ ngày và thường xuyên chịu áp lực, lo lắng quá độ. Đây là những dấu hiệu sớm của chứng bệnh trầm cảm, tùy theo mức độ của các triệu chứng mà bác sĩ sẽ đánh giá trầm cảm nặng hay nhẹ và đưa ra phương án điều trị thích hợp.

• Tăng nguy cơ bị ung thư

Các chuyên gia cho biết những người rơi vào trạng thái buồn ngủ nhưng không ngủ được, mất ngủ trong thời gian dài là nguyên nhân hàng đầu gây ra ung thư, điển hình như ung thư vú ở phụ nữ, ung thư tiền liệt tuyến ở nam, ung thư đại trực tràng.

Một khi thiếu ngủ, cơ thể của bạn sẽ không có đủ lượng hormone melatonin – loại hormone gây ngủ và có khả năng chống lại sự tăng trưởng của các loại tế bào khối u. Do đó, mất ngủ sẽ làm mất đi khả năng bảo vệ tự nhiên của cơ thể dưới sự tấn công của các gốc tự do gây ung thư.

• Lão hóa da

Khi cơ thể không được nghỉ ngơi vào đúng thời điểm sẽ tự động sản sinh ra hormone cortisol có khả năng kích thích sự căng thẳng, làm phá vỡ các cấu trúc collagen bền chắc trong cơ thể, đẩy nhanh quá trình lão hóa. Từ đó gây ra hàng loạt các vấn đề tiêu cực cho làn da như viêm nhiễm, nổi mụn, hình thành nếp nhăn, thâm, sạm, sần sùi…

Hướng điều trị khắc phục chứng buồn ngủ nhưng không ngủ được

Trên thực tế, buồn ngủ nhưng không ngủ được chỉ là một vấn đề sức khỏe thường gặp và không quá khó để khắc phục. Chỉ cần người bệnh duy trì một lối sống khoa học, thay đổi các thói quen về giấc ngủ, nghỉ ngơi sẽ nhanh chóng lấy lại nhịp sinh học tự nhiên, cải thiện chất lượng giấc ngủ hiệu quả.

1. Ngủ đúng giờ đúng giấc

Chủ động thiết lập lại thời gian biểu sinh hoạt bao gồm thời gian làm việc, ăn uống, nghỉ ngơi và tuân thủ tuyệt đối. Chỉ cần thực hiện một lịch trình ngủ cố định đều đặn hằng ngày sẽ giúp bạn lấy lại nhịp sinh học tự nhiên, không những vậy còn cải thiện chất lượng giấc ngủ, dễ ngủ và ngủ ngon hơn.

Giờ đi ngủ tốt nhất là trước 22 giờ đêm và thức dậy vào lúc 6h sáng. Bên cạnh đó, tạo thói quen ngủ trưa vừa đủ, tốt nhất là 30 phút để tái tạo thêm năng lượng cho ngày làm việc hiệu quả. Bạn nên tuân thủ lịch trình cố định này vào tất cả các ngày trong tuần, kể cả chủ nhật. Và dù có mệt mỏi hay buồn ngủ đến mấy cũng hãy cố gắng thực hiện nó để cơ thể tập quen với việc ngủ đúng giờ đúng giấc.

2. Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học

Chắc chắn bạn đã biết tầm quan trọng của chế độ dinh dưỡng đối với chất lượng giấc ngủ, vì vậy hãy lên một thực đơn ăn uống khoa học hằng ngày để vừa bổ sung đầy đủ các dưỡng chất thiết yếu vừa hỗ trợ ngủ ngon.

Để khắc phục tình trạng buồn ngủ nhưng không ngủ được bạn cần bổ sung các nhóm dưỡng chất gồm: protein, chất béo omega-3, vitamin B12, vitamin C, canxi và vitamin D, magie, sắt, kẽm, kali, chất xơ… Một số loại thực phẩm tốt cho giấc ngủ nên sử dụng thường xuyên như: các loại đậu, hạt, ngũ cốc, sữa và các chế phẩm từ sữa, chuối, kiwi, nước ép anh đào, cá hồi, trứng, thịt…

3. Tập thể dục đều đặn hằng ngày

Tập thể dục đều đặn hằng ngày đem lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe của bạn, đặc biệt là cho giấc ngủ. Việc tập luyện thể thao giúp cho giấc ngủ của bạn chất lượng hơn và ngược lại một giấc ngủ ngon sẽ cung cấp nguồn năng lượng tuyệt vời để bạn tập luyện. Một số bộ môn thể thao có lợi cho sức khỏe bạn nên tập như chạy bộ, đi bộ, tập aerobic, bơi lội…

Lưu ý khi tập luyện thể thao cần chú ý về cách tập, tập vừa sức và từ từ, tức là tập từ động tác khó đến động tác dễ, tập ít tăng lên tập nhiều để cơ thể quen dần. Bên cạnh đó, nên tập thể dục vào mỗi buổi sáng sẽ đem lại hiệu quả cải thiện giấc ngủ và sức khỏe tốt nhất, ổn định huyết áp.

Một gợi ý tuyệt vời nữa dành cho bạn chính là tắm nắng – một cách đơn giản để cải thiện giấc ngủ và tâm trạng của bạn nhưng không phải ai cũng biết. Ánh nắng sớm ban ngày sẽ kích thích sản sinh serotonin, giúp thư giãn não bộ, tạo cảm giác vui vẻ vào ban ngày và ngủ ngon hơn vào ban đêm.

4. Duy trì trạng thái tâm lý vui vẻ

Việc tập luyện thể dục thể thao vừa nhắc đến ở trên cũng là một trong những cách để giúp bạn có một trạng thái tinh thần vui vẻ, yêu đời và lạc quan. Trong quá trình tập luyện, cơ thể sẽ được vận động, não bộ được thư giãn, giải phỏng áp lực, lo lắng và kích thích sản sinh một lượng lớn hormone Endorphine. Đây là một dẫn chất truyền thần kinh giúp tạo ra những cảm xúc vui vẻ, tích cực, thoải mái.

Bên cạnh đó, bạn nên mở lòng mình hơn để trò chuyện với người thân, bạn bè và gia đình, giao lưu kết bạn để vượt qua cơn trầm cảm. Tăng cường thực hiện các hoạt động vui chơi giải trí hoặc cố gắng dành thời gian thực hiện những điều bạn thích trước kia như nghe nhạc, xem phim, nấu ăn, cắm hoa, đọc sách… và hãy đặt bản thân mình lên hàng đầu.

5. Những điều nên làm trước khi đi ngủ

Để có một giấc ngủ ngon, chất lượng, nằm xuống ngủ ngay và hạn chế thức giấc giữa đêm, bạn có thể áp dụng một số cách sau đây:

• Tắm nước ấm hoặc ngâm chân nước ấm để kích thích làm giảm căng thẳng thần kinh, giải phóng năng lượng tiêu cực để cơ thể thoải mái, sẵn sàng để ngủ.
• Uống một ly sữa ấm trước khi lên giường ngủ, cách này vừa giúp thư giãn ngủ ngon hơn vừa bổ sung lượng canxi cần thiết cải thiện sức khỏe xương khớp.
• Mặc đồ ngủ thoải mái rộng rãi và chất liệu thoáng mát để tránh gây bí bách khi ngủ.
• Tạo môi trường ngủ phù hợp gồm các yếu tố sau: tắt hết đèn hoặc dùng đèn ngủ với ánh sáng dịu nhẹ, đảm bảo yên tĩnh không có tiếng ồn, điều chỉnh nhiệt độ mát mẻ và không gian ngủ rộng rãi, sạch sẽ, gọn gàng.
• Nếu chưa thể ngủ ngay được bạn nên thực hiện một số việc như nghe nhạc nhẹ, đọc sách, thiền ngủ… để cơ thể mệt mỏi và ngủ ngon hơn.

6. Những điều không nên làm trước khi đi ngủ

Tránh làm những điều sau để không gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ của bạn:

• Tuyệt đối không sử dụng các thiết bị điện tử ít nhất 1 – 2 tiếng trước giờ đi ngủ.
• Không uống cà phê, rượu bia hay các chất kích thích khác trước khi ngủ.
• Không uống nước quá nhiều trước khi ngủ để tránh phải đi tiểu nhiều lần trong đêm gây ảnh hưởng đến giấc ngủ.
• Tránh vận động quá sức hay các bài tập yêu cầu cường độ cao ít nhất 4 tiếng trước khi ngủ để tránh làm kích thích não bộ và dẫn đến khó ngủ.

Nếu cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ nhưng không thể ngủ được trong thời gian dài không thuyên giảm, hãy thăm khám tại bệnh viện để được tư vấn phương án điều trị phù hợp. Tham khảo ý kiến của bác sĩ nếu muốn sử dụng bất kỳ loại thuốc nào để tránh tác dụng phụ để đạt được hiệu quả cao nhất.