Bệnh Viêm Họng: Nguyên Nhân, Biểu Hiện, Cách Điều Trị

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi

Bác sĩ CK II Bác sĩ Nguyễn Thị Nhuần

Viện Y Dược Cổ Truyền Dân Tộc – Tradimec

Bệnh viêm họng khởi phát khi niêm mạc họng bị viêm cấp hoặc mãn tính. Việc điều trị bệnh lý tùy thuộc vào giai đoạn bùng phát, thể bệnh, khả năng đáp ứng cũng như độ tuổi của từng trường hợp. Do có khả năng tái phát nên song song với việc điều trị, người bị viêm họng cần chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa và chăm sóc đúng cách.

Bệnh viêm họng là gì?

Viêm họng đặc trưng bởi tình trạng niêm mạc cổ họng bị sưng viêm cấp hay mãn tính bởi nhiều nguyên nhân và yếu tố khác nhau. Các triệu chứng bệnh lý có thể khởi phát riêng biệt nhưng cũng có thể đi kèm với một số bệnh lý khác như viêm VA, bạch hầu, ho gà, sốt phát ban, viêm amidan,…

Bệnh Viêm Họng: Nguyên Nhân, Biểu Hiện, Cách Điều Trị — Bệnh viêm họng khởi phát khi niêm mạc họng bị viêm cấp hoặc mãn tính

Bệnh viêm họng thường diễn tiến qua 2 giai đoạn là viêm họng cấp tính và mãn tính. Trong từng giai đoạn cụ thể, bệnh lý được chia thành nhiều thể khác nhau căn cứ vào triệu chứng cũng như tổn thương lâm sàng.

Viêm họng là bệnh đường hô hấp trên phổ biến và có thể ảnh hưởng đến nhiều đối tượng, độ tuổi khác nhau. Tuy nhiên, bệnh khởi phát chủ yếu ở nhóm đối tượng có hệ miễn dịch yếu như trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ mang thai, suy dinh dưỡng, suy nhược,…

Phân loại bệnh viêm họng

Theo các chuyên gia đầu ngành, bệnh viêm họng được chia thành 2 loại chính là viêm họng cấp tính và viêm họng mãn tính. Căn cứ vào đặc điểm lâm sàng, bệnh lý được chia thành các thể bệnh riêng biệt.

Một số thể bệnh viêm họng phổ biến, bao gồm:

1. Viêm họng cấp

Viêm họng cấp đề cập đến tình trạng niêm mạc họng bị sưng viêm cấp tính. Bệnh khởi phát do nhiễm trùng, tiến triển nắng và được chia thành những thể bệnh nhỏ như sau:

Viêm họng đỏ: Đây là một trong những thể bệnh phổ biến nhất của bệnh viêm họng cấp. Thể bệnh này đặc trưng bởi tình trạng toàn bộ niêm mạc họng bị sưng nóng và có màu đỏ tươi. Viêm họng đỏ thường bùng phát vào thời điểm giao mùa và mùa lạnh.
Viêm họng liên cầu (viêm họng có bựa trắng): Viêm họng do liên cầu có mức độ nặng hơn so với những thể viêm họng cấp khác. Bệnh xảy ra do liên cầu khuẩn và có nguy cơ phát sinh các biến chứng nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời. Viêm họng liên cầu đặc trưng bởi tình trạng toàn bộ niêm mạc họng bị viêm và có giả mạc màu trắng.

2. Viêm họng mãn tính

Trường hợp bị viêm họng mãn tính thường có phạm vi viêm lan rộng hơn và đa số xảy ra đồng thời với một số bệnh hô hấp mãn tính như viêm thanh khí quản, viêm mũi mãn tính, viêm xoang mãn tính.

Phân loại bệnh viêm họng — Theo các chuyên gia đầu ngành, bệnh viêm họng được chia thành 2 loại chính là viêm họng cấp tính và viêm họng mãn tính

Ở giai đoạn mãn tính, bệnh lý chủ yếu bùng phát bởi những nguyên nhân không gây nhiễm trùng và được chia thành 3 thể chính:

Viêm họng mãn tính xuất tiết: Viêm họng xuất tiết đặc trưng bởi tình trạng niêm mạc hầu họng xuất hiện nhiều dịch nhầy trong suốt.
Viêm họng hạt (viêm họng quá phát): Thể bệnh này xảy ra do viêm họng tái phát nhiều lần dẫn đến tổ chức bạch huyết ở thành họng phát triển thành các hạt nổi cộm, hạt to nhỏ, không gây đau rát hay ngứa ngáy.
Viêm họng teo: Bệnh thường xuất hiện ở người cao tuổi và người bệnh trĩ mũi. Các triệu chứng bệnh viêm họng teo khởi phát khi niêm mạc họng bị teo, giảm hoạt động bài tiết dịch nhầy và mỏng đi.

Nguyên nhân gây ra bệnh viêm họng

Bệnh viêm họng thường là hệ quả do nhiều nguyên nhân và yếu tố thuận lợi. Dưới đây là một số nguyên nhân thường gặp gây khởi phát bệnh lý:

Nhiễm trùng:

Nhiễm trùng là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến viêm họng cấp tính. Trong đó, tác nhân chính gây nhiễm trùng thường là virus, chỉ một số ít trường hợp khởi phát do vi khuẩn (viêm họng do liên cầu).

Virus: Chủ yếu là virus sởi, cúm, virus APC, adenovirus,…
Vi khuẩn: Liên cầu (Chủ yếu là nhóm liên cầu khuẩn tan huyết nhóm A), phế cầu, sự phát triển của mức của một số loại vi khuẩn thường trú trong khoang miệng.

Dị ứng:

Ngoài nhiễm trùng, bệnh viêm họng cũng có thể khởi phát do dị ứng. Nếu xảy ra do nguyên nhân này, các biểu hiện bệnh lý thường bùng phát cùng lúc với các bệnh đường hô hấp khác như viêm xoang, viêm mũi dị ứng, viêm mũi họng, viêm kết mạc dị ứng.

Dị ứng thời tiết
Dị ứng phấn hoa
Dị ứng thức ăn

Nguyên nhân khác:

Với những trường hợp bệnh viêm họng mãn tính, bệnh lý còn có thể khởi phát bởi một số nguyên nhân khác như:

Các yếu tố kích thích: Niêm mạc họng hầu có thể bị viêm mãn tính nếu hít phải hoá chất, bụi bẩn, hút thuốc lá, lạm dụng bia rượu,…
Ảnh hưởng của một số bệnh lý: Viêm họng mãn tính thường là hệ quả của bệnh trào ngược dạ dày thực quản, viêm xoang sau, suy gan, tiêu đường, dị hình vách ngăn, polyp mũi,…

Bên cạnh những nguyên nhân trực tiếp, các triệu chứng bệnh viêm họng cũng có thể bùng phát khi gặp những yếu tố rủi ro như:

Mắc các bệnh đường hô hấp
Trẻ em dưới 7 tuổi
Sống và làm việc trong môi trường ô nhiễm
Người có hệ miễn dịch suy giảm (nhiễm HIV, mắc bệnh tiểu đường, suy nhược cơ thể,…)
Cơ địa dị ứng
Tính chất công việc phải giao tiếp thường xuyên

Các biểu hiện nhận biết bệnh lý

Các biểu hiện của bệnh viêm họng có sự khác biệt ở giai đoạn cấp và mãn tính. Bên cạnh đó, mức độ triệu chứng còn phụ thuộc vào thể trạng, nguyên nhân và độ tuổi của từng trường hợp.

Dưới đây là một số triệu chứng nhận biết bệnh viêm họng cấp tính và viêm họng mãn tính:

1. Triệu chứng viêm họng cấp

Tổn thương do viêm họng cấp gây ra thường bùng phát đột ngột và có tính điển hình cao, Một số biểu hiện phổ biến như:

Sốt cao từ 39 – 40 độ C, ăn uống kém, đau nhức cơ thể và ớn lạnh
Ho khan
Cổ họng bị khô nóng, sau đó chuyển sang đau rát, đau nhói, nhất là khi nuốt và ho
Khàn giọng
Chảy nước mũi
Ngạt tắc mũi
Khi quan sát niêm mạc họng sẽ nhận thấy cổ họng có màu đỏ, xung huyết và phù nề
Một số trường hợp có thể gây sưng amidan, bề mặt của amidan xuất hiện dịch nhầy có màu trong suốt hoặc phủ bựa trắng
Hạch cổ bị sưng kèm theo biểu hiện đau nhức
Trường hợp khởi phát do nhiễm khuẩn, bệnh có thể gây đau đầu nhiều, cơ thể mệt mỏi, suy nhược

2. Biểu hiện viêm họng mãn tính

Các biểu hiện bệnh viêm họng mãn tính thời diễn tiến chậm, kéo dài dai dẳng. Ở giai đoạn này, các triệu chứng cơ năng của bệnh lý thường có mức độ nhẹ và mờ nhạt. Tuy nhiên, biểu hiện thực thể của viêm họng mãn tính khá điển hình và khác biệt rõ rệt ở từng thể riêng biệt.

Các triệu chứng thường gặp của bệnh viêm họng mãn tính:

Cảm giác vướng cổ họng, nhất là sau khi ngủ dậy
Cổ họng nóng rát, khô và ngứa ngáy
Người bệnh có thói quen đằng hắng, khạc nhổ để loại bỏ dịch đờm (dịch đờm đặc và dẻo)
Nghẹn vướng khi nuốt
Ho nhiều, nhất là vào ban đêm hoặc thời tiết chuyển lạnh
Đôi khi bị khàn giọng
Trường hợp viêm họng xuất tiết, khi quan sát sẽ thấy niêm mạc họng có màu đỏ, dịch nhầy trong suốt
Viêm họng quá phát đặc trưng bởi tình trạng thành họng dày, đỏ, trong suốt, xuất tiết nhầy
Viêm họng quá phát điển hình bởi tình trạng thành họng dày, đỏ, xuất hiện nhiều hạt màu hồng/ đỏ, nổi cộm so với những vùng niêm mạc xung quanh. Người bị viêm họng hạt thường có cảm giác buồn nôn, nhạy cảm ở cổ họng.
Tình trạng quá phát lâu dần có thể chuyển sang thể viêm họng teo. Thể bệnh này đặc trưng bởi tình trạng niêm mạc họng có màu trắng bệch, nhiều mạch máu nhỏ nhẵn mỏng, eo họng rộng, sau khi dịch nhầy khô sẽ thành vảy và dính vào niêm mạc.

Bệnh viêm họng nguy hiểm không?

Đa số các trường hợp mắc bệnh viêm họng thường kéo dài từ 7 – 10 ngày và đáp ứng tốt các biện pháp chăm sóc, điều trị đúng cách. Đối với người có sức đề kháng tốt và tích cực điều trị, các triệu chứng bệnh lý có thể thuyên giảm nhanh và gần như không phát sinh các biến chứng nghiêm trong.

Tuy nhiên, trường hợp khởi phát do vi khuẩn, viêm họng có thể gây ra một số biến chứng như:

Viêm phế quản
Viêm mũi
Viêm cầu thận
Viêm tai
Nhiễm trùng huyết
Viêm tấy xung quanh amidan
Viêm hạch mủ
Viêm xoang
Viêm thanh quản

Với những trường hợp bệnh viêm họng xảy ra do vi khuẩn, người bệnh cần tích cực điều trị theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa nhằm phòng ngừa các biến chứng phát sinh. Do đó mức độ ảnh hưởng nghiêm trọng nên bệnh lý thường diễn tiến trên 10 ngày mới được kiểm soát hoàn toàn.

Viêm họng mãn tính thường diễn tiến chậm, ở mức độ nhẹ hơn so với viêm họng cấp tính. Tuy nhiên, các triệu chứng bệnh lý bùng phát do nhiều nguyên nhân khác nhau nên cần kết hợp điều trị triệu chứng và khắc phục căn nguyên cụ thể. Nếu không được điều trị và xử lý đúng cách, viêm họng có thể chuyển biến từ thể xuất tiết sang thể quá phát hoặc teo.

Đối với giai đoạn mãn tính, bệnh lý có thể gây ra các biến chứng như:

Viêm amidan cấp tính
Viêm thanh quản mãn tính
Áp xe amidan
Viêm phế quản mãn tính
Suy nhược thần kinh
Suy nhược cơ thể

Mặc dù là bệnh lý hô hấp trên thường gặp nhưng viêm họng có thể gây ra nhiều biến chứng nếu không được kiểm soát kịp thời. Do đó, khi nhận thất các biểu hiện bất thường ở cổ họng, bạn cần đến bệnh viện để được thăm khám và điều trị đúng cách.

Các phương pháp điều trị viêm họng

Việc điều trị viêm họng sẽ phụ thuộc vào giai đoạn phát triển và nguyên nhân khởi phát bệnh lý. Bên cạnh đó, bác sĩ chuyên khoa sẽ điều chỉnh phác đồ chữa trị tuỳ vào khả năng đáp ứng cũng như triệu chứng cụ thể của từng trường hợp.

Dưới đây là một số phương pháp thường được áp dụng trong điều trị viêm họng cấp và mãn tính:

1. Điều trị viêm họng cấp tính

Trường hợp bị viêm họng cấp tính, bác sĩ chuyên khoa sẽ kết hợp sử dụng thuốc và các biện pháp chăm sóc tại nhà như nghỉ ngơi, giữ ấm cơ thể và bổ sung các khoáng chất, vitamin thiết yếu.

Một số loại thuốc thường được chỉ định trong điều trị viêm họng cấp, bao gồm:

Nhóm thuốc hạ sốt, giảm đau: Các loại thuốc có tác dụng giảm đau, hạ số như Paracetamol, Ibuprofen,…thường được chỉ định trong điều trị viêm họng cấp. Nhóm thuốc này có công dụng giảm nhức mỏi, đau họng, hạ thân nhiệt, đau đầu,…
Dùng nước muối sinh lý: Dùng nước muối sinh lý súc miệng đều đặn mỗi ngày là một trong những cách giúp làm chịu niêm mạc họng, giảm đau rát, sưng viêm do bệnh lý gât ra. Bên cạnh đó, nước muối còn giúp loại bỏ vi khuẩn thường trú trong khoang miệng và đờm ứ.
Thuốc chứa corticoid: Thuốc thường được chỉ định ở dạng khí dung dùng xịt trực tiếp lên niêm mạc cổ họng để cải thiện tình trạng viêm và một số triệu chứng đi kèm như nóng rát, khó chịu, nuốt đau,… Tuy nhiên, corticoid có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn trong quá trình sử dụng. Do đó, người bệnh cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ chuyên khoa về liều dùng và tần suất sử dụng.
Thuốc kháng sinh: Với những trường hợp bệnh viêm họng khởi phát do nhiễm trùng, bác sĩ chuyên khoa có thể chỉ định sử dụng một số loại thuốc kháng sinh như Amikacin, Gentamicin, Cephalothin. Thuốc được chỉ định ít nhất 3 ngày sau khi các triệu chứng bệnh lý thuyên giảm hoàn toàn nhằm ngăn ngừa tình trạng kháng thuốc và tái nhiễm.
Một số loại thuốc khác: Căn cứ vào từng trường hợp cụ thể, bác sĩ chuyên khoa có thể chỉ định một số loại thuốc khác như thuốc long đờm, thuốc kháng histamin H1, thuốc thông mũi, thuốc trị ho,…

Đa số những trường hợp bị viêm họng cấp tính đều đáp ứng tốt và kiểm soát tốt các triệu chứng sau điều trị, nghỉ ngơi và chăm sóc hợp lý.

2. Điều trị viêm họng mãn tính

Thực tế cho thấy, việc điều trị bệnh viêm họng mãn tính phức tạp hơn so với bệnh viêm họng cấp. Để đạt được kết quả điều trị tốt nhất, người bệnh cần kết hợp điều trị triệu chứng và nguyên nhân.

Điều trị nguyên nhân:

Tích cực điều trị và kết hợp xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh nếu viêm họng khởi phát do bệnh trào ngược dạ dày thực quản
Giải quyết triệt để các ổ viêm trong cơ quan hô hấp như viêm mũi, viêm xoang sau, viêm amidan,…
Trường hợp bị dị tật cấu trúc hoặc polyp mũi, người bệnh cần can thiệp phẫu thuật nhằm đảm bảo quá trình lưu thông của các cơ quan hô hấp
Hạn chế tiếp xúc với các chất gây dị ứng, kích ứng như mạt bụi, phấn hoa, ô nhiễm không khí, nấm mốc.
Thay đổi những thói quen xấu làm tăng nguy cơ mắc bệnh như lạm dụng boa rượu, hút thuốc lá,…

Điều trị triệu chứng:

Dùng thuốc SMC: SMC là loại thuốc bôi có chứa Menthol và Salicylat Na, thuốc có tác dụng giảm viêm, làm mát, cải thiện đau rát ở cổ họng. Loại thuốc này được dùng thoa trực tiếp hoặc chấm lên vùng viêm mạc hầu họng.
Dung dịch kiềm BBM: Súc miệng với dung dịch kiềm đều đặn mỗi ngày giúp làm dịu cổ họng, giảm viêm và ức chế vi khuẩn hiệu quả.
Khí dung corticoid + kháng sinh: Bác sĩ chuyên khoa có thể chỉ định khí dung corticoid + kháng sinh trong điều trị viêm họng mãn tính. Thuốc được dùng xịt trực tiếp vào cổ họng để giảm viêm, ngăn ngừa bội nhiễm. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc có thể gây khô họng và phát sinh một số biến chứng nặng nề.
Mỡ thủy ngân 1%: Thuốc thường được chỉ định ở giai đoạn viêm họng teo. Trường hợp không đáp ứng, bác sĩ có thể thay thế bằng thuốc bôi Glycerin Iod 0.5%.
Can thiệp thủ thuật xâm lấn: Với những trường hợp viêm họng quá phát bác sĩ có thể chỉ định đốt điện, đốt nóng, dùng nito lỏng hoặc laser nhằm loại bỏ hạt lympho ở thành họng.

Biện pháp phòng ngừa bệnh viêm họng hiệu quả

Thực tế cho thấy bệnh viêm họng có khả năng tái phát cao, nhất là người có cơ địa dị ứng, suy giảm hệ miễn dịch và sống trong môi trường ô nhiễm. Do đó, sau khi điều trị, người bệnh cần chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa bệnh tái phát lâu dài.

Dưới đây là một số biện pháp giúp phòng ngừa viêm họng hạt hiệu quả:

Mang khẩu trang, che chắn cẩn thận khi di chuyển hoặc đến nơi công cộng. Nếu phải tiếp xúc với bụi bẩn, hóa chất thường xuyên, bạn cần sử dụng thêm đồ bảo hộ nhằm làm giảm nguy cơ kích ứng niêm mạc đường hô hấp.
Vệ sinh răng miệng đúng cách, đồng thời súc miệng với nước muối ấm đều đặn mỗi ngày 2 lần để loại bỏ vi khuẩn và hạn chế sự phát triển quá mức của một số chủng vi khuẩn thường trú trong khoang miệng.
Bổ sung nhiều nước, xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh giúp cải thiện chức năng miễn dịch, nâng cao thể trạng.
Nên cân nhắc phẫu thuật cắt amidan nếu viêm họng tái phát nhiều lần do viêm amidan mãn tính.
Tránh tiếp xúc thân mật hoặc dùng chung vật dụng cá nhân với người mắc bệnh viêm nhiễm đường hô hấp
Chú ý giữ ấm cơ thể, tăng cường bổ sung những thảo dược có tính kháng khuẩn, chống viêm như nghệ, củ cải, gừng, đinh hương, tỏi,… khi thời tiết chuyển lạnh.

Viêm họng là một trong những bệnh đường hô hấp phổ biến có thể khởi phát ở nhiều đối tượng và độ tuổi khác nhau. Thực tế cho thấy, hầu hết những trường hợp mắc bệnh đều đáp ứng tốt các biện pháp điều trị, chăm sóc hợp lý. Tuy nhiên, trường hợp chủ quan không điều trị, bệnh có thể kéo dài dai dẳng, tạo điều kiện bùng phát các bệnh đường hô hấp, từ đó làm tăng nguy cơ phát sinh các biến chứng nặng nề.

Có thể bạn quan tâm:

11 Cách chữa viêm họng hạt tại nhà hiệu quả dễ áp dụng

Bị viêm họng nên ăn gì, kiêng gì để phòng và cải thiện bệnh?

10+ Cách chữa Viêm Đau Họng tại nhà hiệu quả nhanh chóng

10 cách chữa viêm amidan tại nhà bằng thảo dược nhanh khỏi