Sỏi thận

Sỏi thận là một trong những bệnh lý thường gặp ở đường tiết niệu và có thể khởi phát ở nhiều đối tượng khác nhau. Các triệu chứng bệnh lý không chỉ gây đau nhức, ảnh hưởng đến tiểu tiện, sinh hoạt hàng ngày mà có thể gây ra các biến chứng nếu không được thăm khám và điều trị sớm.

Sỏi thận là thuật ngữ đề cập đến các tinh thể rắn được hình thành bên trong thận, bàng quang hay niệu quản. Các hạt sỏi xuất hiện do hiện tượng lắng cặn muối, khoáng chất thời gian dài trong thận và nước tiểu. Các hạt sạn, sỏi trong đường tiết niệu thường có các kích thước to nhỏ khác nhau tùy thuộc vào tình trạng bệnh.

Theo các chuyên gia, bệnh sỏi thận thường xuất hiện nhiều ở các quốc gia có khí hậu nóng ẩm, trong đó có Việt Nam. Bệnh lý đáp ứng tốt các biện pháp điều trị nếu được thăm khám sớm. Tuy nhiên, với những trường hợp chủ quan, sỏi phát triển có thể gây tổn thương vĩnh viễn đường tiết niệu và phát sinh các biến chứng nguy hiểm.

Đa số sỏi thận chứa các tinh thể nhiều hơn một loại. Theo đó, sỏi được hình thành từ các khoáng chất, mỗi loại sẽ có màu sắc, hình dạng và kích thước khác nhau. Dưới đây là một số loại sỏi thận thường gặp:

• Sỏi canxi: Sỏi canxi hay còn gọi là sỏi đá vôi, đa số sỏi canxi tồn tại ở dạng oxalat canxi. Loại sỏi này có chứa lượng oxalate cao và thường xảy ra ở người bổ sung hàm lượng lớn vitamin D gây dư thừa, rối loạn chuyển hoá làm tăng nồng độ oxalat hoặc canxi trong nước tiểu, phẫu thuật đường ruột.
• Sỏi Struvite: Bệnh sỏi thận nhóm Struvite thường xảy ra ở những trường hợp mắc phải các bệnh lý nhiễm trùng. Struvite sản sinh ra nhằm hạn chế tình trạng nhiễm trùng, điển hình là nhiễm trùng ở đường tiết niệu. Thực tế nhận thấy, sỏi Struvite có tốc độ phát triển nhanh chóng nên thường có kích thước lớn.
• Sỏi uric acid: Theo các bác sĩ chuyên khoa, sỏi uric acid thường xuất hiện nhiều ở đối tượng nam giới. Nguyên nhân chủ yếu gây khởi phát bệnh lý là do tình trạng mất nước kéo dài, chế độ ăn giàu protein và người bị bệnh gout. Ngoài ra, một số yếu tố di truyền, rối loạn chuyển hoá, rối loạn máu cũng làm tăng nguy cơ hình thành sỏi uric acid.
• Sỏi cystine: Các trường hợp mắc bệnh lý ở dạng sỏi cystine thường chiếm tỷ lệ thấp. Tinh thể này được hình thành chủ yếu ở người bị rối loạn di truyền, khi đó kích thích thận bài tiết nhiều axit amin.

Ngoài ra còn một số loại sỏi khác hiếm gặp và không được đề cập trong bài viết. Việc nhận biết đúng tính chất loại sỏi thận góp phần tích cực trong việc kiểm soát sự phát triển của sỏi. Đồng thời làm giảm nguy cơ tái phát bệnh lý sau điều trị.

Thông thường, việc hình thành sỏi trong thận sẽ không xuất hiện các triệu chứng nhận biết rõ ràng. Đến khi sỏi di chuyển hoặc bị kẹt lại trong niệu quản, lúc này người bệnh sẽ cảm nhận các triệu chứng do bệnh lý gây ra.

Dưới đây là một số biểu hiện thường gặp của bệnh sỏi thận:

• Cảm giác đau lưng, đau bụng mạn sườn âm ỉ hoặc dữ dội, đau nhói. Những cơn đau có thể xuất hiện phía sau lưng và lan rộng đến mạn sườn, vụng bụng dưới và bắp đùi.
• Đau buốt khi đi tiểu, khi sỏi di chuyển từ bàng quang đến niệu quản và ngược lại
• Xuất hiện các triệu chứng như tiểu rắt, tiểu són, đi tiểu liên tục nhưng lượng nước tiểu ít. Thậm chí, người bệnh có thể đi tiêu ra máu trong trường hợp sỏi gây tổn thương ở đường tiết niệu.
• Bệnh lý có thể gây ra cảm giác buồn nôn, nôn mửa do ảnh hưởng của sỏi đến hoạt động tiêu hoá.
• Bị sốt, ớn lạnh khi bị nhiễm trùng đường tiết niệu do sỏi thận gây ra.

Khi xuất hiện các triệu chứng trên, bạn cần nhanh chóng đến bệnh viện để được thăm khám, chẩn đoán cụ thể bệnh lý và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

Trong quá trình hoạt động của thận thay vì thải các độc tố, cặn bã và nước tiểu ra ngoài thì xuất hiện tình trạng lắng đọng và tạo ra sỏi thận. Căn cứ vào thời gian, vị trí cũng như độ lắng đọng sẽ hình thành các viên sỏi có kích thước khác nhau. Việc phát hiện bệnh lý sớm và điều trị đúng cách sẽ kiểm soát tốt các triệu chứng bệnh lý cũng như phục hồi chức năng thận.

Dưới đây là một số nguyên nhân gây ra bệnh sỏi thận:

• Ít uống nước: Lượng nước cung cấp cho cơ thể mỗi ngày ở mức thấp khiến nước tiểu bị cô đặc và tạo điều kiện thuận lợi cho các tinh thể trong nước tiểu liên kết và hình thành sạn, sỏi trong thận.
• Tác dụng phụ của thuốc: Việc tự ý sử dụng thuốc là một trong những nguyên nhân phổ biến gây sỏi thận. Theo đó, một số loại thuốc kháng sinh Cephalosporin, Penicillin,… có thể tăng áp lực lên thận, ảnh hưởng đến hoạt động của thận, từ đó hình thành sỏi thận.
• Chế độ ăn uống không khoa học: Thói quen bỏ bữa, ăn không đúng bữa, thường xuyên ăn các món chứa nhiều đường, muối, dầu mỡ,… có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh sỏi thận. Nguyên nhân là do các khoáng chất không được thận đào thải hoàn toàn, lâu dần sẽ tích trữ ở thận và hình thành sỏi.
• Mất ngủ kéo dài: Tình trạng mất ngủ kéo dài có thể khiến các mô thận không có khả năng tái tạo, phục hồi tổn thương. Bên cạnh đó, mất ngủ còn gây ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất, hoạt động chuyển hoá. Tình trạng này kéo dài có thể gây khởi phát bệnh lý.
• Thói quen nhịn tiểu: Việc nhịn tiểu thường xuyên có thể khiến các độc tố, cặn bã trong thận không được đào thải hoàn toàn và hình thành nên sỏi sau thời gian dài. Trong đó, canxi trong số các khoáng chất tích tụ được xem là thành phần chính hình thành sỏi trong thận.
• Mắc một số bệnh đường tiết niệu: Bệnh sỏi thận có nguy cơ bùng phát cao ở người mắc bệnh phì đại tuyến tiền liệt, u xơ hoặc túi thừa trong bàng quang. Những bệnh lý này có thể gây ứ đọng nước tiểu, từ đó dẫn đến lắng đọng các khoáng chất và tinh thể.
• Các nguyên nhân khác: Ngoài những nguyên nhân phổ biến trên, bệnh lý có thể xảy ra bởi một số nguyên nhân khác như lười vận động, quan hệ tình dục quá mức, nhiễm trùng vùng sinh dục lâu dài,…

Theo nhận định của các chuyên gia, bệnh sỏi thận có nguy cơ mắc phải ở một số đối tượng sau:

• Trường hợp trong gia đình có người mắc bệnh sỏi thận hoặc bản thân có tiền sử bệnh sỏi thận thường có nguy cơ mắc bệnh lý cao hơn so với người bình thường
• Người bị thừa cân – béo phì hoặc trải qua quá trình phẫu thuật đường tiết niệu, dạ dày.
• Người sống và làm việc ở vùng có khí hậu khô, nóng thường có nguy cơ mắc bệnh cao. Nguyên nhân là do thiếu nước, dễ mất nước hơn so với người bình thường.

Bệnh sỏi thận có nguy hiểm không là vấn đề được nhiều người bệnh quan tâm. Thực tế cho thấy, nhiều trường hợp mắc bệnh sỏi thận ở mức độ nhẹ, các triệu chứng mờ nhạt và sỏi có thể tự đào thải ra ngoài thông qua đường nước tiểu mà không gây ra các biến chứng ảnh hưởng đến sức khoẻ.

Tuy nhiên, với những trường hợp bệnh ở mức độ nặng, viên sỏi có kích thước lớn và bị kẹt ở đường tiết niệu. Bệnh nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiễm trùng đường tiết niệu và gây ra các biến chứng nặng nề như:

• Tắc nghẽn đường tiết niệu: Thông thường, sỏi xuất hiện ở đài thận hay bể thận và di chuyển vào niệu quản, niệu đạo qua đường nước tiểu và dẫn đến tình trạng tắc nghẽn đường tiết niệu. Khi đó, nước tiểu có thể bị ứ đọng tại thận và gây ứ nước tại nhận, giãn bể thận, niệu quản ứ nước,… Tắc nghẽn đường tiết niệu gây ra tình trạng đau bụng, bí tiểu đau quặn ở thận dữ dội và khó chịu.
• Viêm đường tiết niệu: Viêm đường tiết niệu hay nhiễm khuẩn đường tiết niệu xảy ra khi các viên sỏi có kích thước lớn cọ xát và làm tổn thương niêm mạc đường tiết niệu dẫn đến nhiễm khuẩn, tổn thương niệu đạo, thận,… Trong một số trường hợp nặng có thể dẫn đến viêm đài bể thận, teo thận, xơ thận rất nguy hiểm. Người bị viêm đường tiết niệu thường có cảm giác nóng buốt khi tiểu, nước tiểu có mùi hôi khó chịu, màu sắc bất thường, đau bụng dưới,…
• Suy thận cấp/ mãn tính: Người bị sỏi thận lâu dài có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng thận và gây ra tình trạng suy thận cấp tính hoặc mãn tính. Khi đó, người bệnh cần tiến hành lọc máu, can thiệp phẫu thuật ghép thận để duy trì sự sống.
• Vỡ thận: Biến chứng này hiếm gặp ở người mắc bệnh sỏi thận nhưng có mức độ nguy hiểm cao. Vỡ thận nếu không được kiểm soát kịp thời có thể gây tử vong.

Các triệu chứng bệnh sỏi thận khi mới khởi phát thường mờ nhạt và rất khó nhận biết. Điều này có thể khiến người bệnh chủ quan, điều trị không đúng cách để bệnh lý tiến triển nặng nề hơn. Để đạt được kết quả chữa trị tốt nhất, loại bỏ sỏi thận và ngăn ngừa tái phát, người bệnh cần chủ động đến bệnh viện để được chẩn đoán, xác định nguyên nhân cụ thể, mức độ bệnh lý và áp dụng phương pháp điều trị phù hợp.

Dưới đây là một số kỹ thuật xét nghiệm thường được áp dụng trong chẩn đoán bệnh lý:

• Xét nghiệm máu: Kỹ thuật xét nghiệm này cho phép xác định nồng độ axit uric hoặc nồng độ canxi trong máu. Từ đó giúp bác sĩ chuyên khoa dễ dàng hơn trong việc đánh giá tình trạng thận, sỏi thận.
• Xét nghiệm nước tiểu: Thông qua mẫu nước tiểu có thể phản ánh được nồng độ các khoáng chất tạo ra tinh thể trong nước tiểu hay các chất có khả năng ức chế hình thành sỏi.
• Chẩn đoán hình ảnh: Một số xét nghiệm chẩn đoán bằng hình ảnh như siêu âm, chụp x-quang, chụp CT (chụp cắt lớp vi tính) có thể giúp phát hiện vị trí, kích thước của những viên sỏi trong thận.

Sau khi thực hiện các xét nghiệm, bác sĩ sẽ căn cứ vào kết quả và một số yếu tố bệnh sử để đưa ra kết luận bệnh lý. Từ đó áp dụng phương pháp điều trị đúng cách. Thông thường, việc điều trị bệnh lý sẽ tùy thuộc vào mức độ, kích thước của sỏi cũng như khả năng đáp ứng của người bệnh.

Dưới đây là một số phương pháp được áp dụng trong điều trị bệnh lý:

1. Điều trị sỏi nhỏ và ít triệu chứng

Với những trường hợp bị sỏi thận ở mức độ nhẹ, kích thước sỏi nhỏ và không gây đau đớn, khó chịu nhiều. Người bệnh có thể kiểm soát các triệu chứng và loại bỏ sỏi ra khỏi cơ thể thông qua một số biện pháp như sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, uống nhiều nước,…

Dưới đây là phương pháp làm tan sỏi được áp dụng trong điều trị sỏi thận:

• Uống nhiều nước: Người bệnh cần cung cấp từ 2 – 3 lít nước mỗi ngày nhằm làm loãng nước tiểu, ức chế quá trình kết tinh tạo sỏi. Việc uống nhiều nước kết hợp với quan sát màu sắc nước tiểu để đánh giá tình trạng bệnh lý.
• Dùng thuốc giảm đau: Trường hợp bệnh lý gây đau đớn khi di chuyển, ảnh hưởng đến sinh hoạt cũng như chất lượng giấc ngủ, bác sĩ có thể kê đơn một số loại thuốc giúp giảm đau.
• Sử dụng thuốc trong điều trị nội khoa: Với trường hợp sỏi có kích thước nhỏ, bác sĩ có thể chỉ định dùng các loại thuốc chẹn alpha có tác dụng làm giãn cơ quản, giúp làm tan hoặc đẩy sỏi ra khỏi thận.

2. Điều trị sỏi có kích thước lớn

Với những trường hợp sỏi có kích thước lớn, không có khả năng đào thải ra ngoài và có nguy cơ gây ra các biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh. Lúc này bác sĩ chuyên khoa sẽ cân nhắc can thiệp điều trị bằng phương pháp xâm lấn như:

• Phẫu thuật mở để loại bỏ sỏi: Thông qua hình ảnh chẩn đoán, bác sĩ sẽ xác định vị trí của các viên sỏi, kế đến rạch 1 đường trên da để tiếp cận thận và loại bỏ sỏi. Trong quá trình phẫu thuật, người bệnh sẽ được gây mê và cần nằm viện sau phẫu thuật để được theo dõi tình trạng phục hồi.
• Phẫu thuật nội soi: Phương pháp này được tiến hành bằng dùng ống nội soi luồn vào niệu đạo, thông qua bàng quang, niệu quản để tiếp cận sỏi. Sau đó, bác sĩ sẽ lấy các viên sỏi ra khỏi cơ thể hoặc phá huỷ thành các mảnh nhỏ. Để cải thiện tình trạng sưng niệu quản, hỗ trợ quá trình điều trị diễn ra nhanh, bác sĩ có thể đặt stent trong niệu quản.
• Tán sỏi bằng siêu âm: Tán sỏi bằng siêu âm và phương pháp sử dụng sóng siêu âm để tạo ra các rung động mạnh nhằm phá vỡ những viên sỏi, tán nhỏ giúp sỏi tự đào thải qua đường nước tiểu dễ dàng hơn.

3. Biện pháp hỗ trợ điều trị tại nhà

Thực tế nhận thấy, bệnh sỏi thận bị chi phối bởi nhiều nguyên nhân và yếu tố khác nhau. Chính vì vậy, bên cạnh tuân thủ các biện pháp y tế theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, người bệnh cần kết hợp một số cách chăm sóc giúp làm giảm triệu chứng, ngăn ngừa tiến triển và phát triển của sỏi hiệu quả.

Một số biện pháp hỗ trợ cải thiện các triệu chứng bệnh lý, bao gồm:

• Tăng cường bổ sung các thực phẩm giàu vitamin B6 và vitamin A có trong các loại rau củ, trái cây, các loại hạt, cám, gạo nguyên cám, gan bò, các loại đậu, rau bina, cà rốt, ớt chuông, bông cải xanh,… Bởi những thực phẩm này giúp ngăn chặn quá trình hình thành oxalat, từ đó giúp điều hoà hệ thống bài tiết nước tiểu, hạn chế sự phát triển của sỏi.
• Bổ sung các thực phẩm chứa canxi ở mức phù hợp. Với những trường hợp bị sỏi thận kiêng các thực phẩm chức canxi có thể dẫn đến mất cân bằng dinh dưỡng, tăng nguy cơ loãng xương và khiến tình trạng bệnh lý trở nên nặng nề hơn. Theo đó, bạn nên sử dụng các thực phẩm có lượng canxi phù hợp như phô mai, sữa tươi, sữa đậu nành, hạt bí ngô, rau lá đậm màu,…
• Chủ động trong việc kiểm soát lượng đường trong máu, huyết áp và cân nặng của cơ thể. Người bệnh nên tăng cường vận động, thực hiện một số bài tập nhẹ nhàng để thúc đẩy quá trình trao đổi chất diễn ra tốt hơn, đồng thời giúp nâng cao thể trạng.
• Bổ sung lượng nước cần thiết cho cơ thể để hỗ trợ quá trình bài tiết diễn ra tốt hơn, ngăn ngừa tình trạng lắng đọng độc tố, khoáng chất trong thận.
• Kiêng sử dụng bia rượu, hút thuốc lá và sử dụng các chất kích thích khác.
• Người bệnh sỏi thận cần chủ động trong việc kiểm soát tiêu thụ lượng protein hợp lý. Theo đó, người bệnh chỉ nên bổ sung khoảng 200gam protein/ ngày, tương đương với 200 – 400 gam cá, thịt, trứng các loại,…
• Để kiểm soát các triệu chứng bệnh lý, người bệnh cần kiêng ăn mặn. Trung bình mỗi ngày không ăn quá 3 gam muối. Bên cạnh đó, hạn chế tiêu thụ các thực phẩm chứa nhiều muối như đồ ăn đóng hộp, các thực phẩm chế biến sẵn,..
• Để làm giảm các biểu hiện sỏi thận, hỗ trợ tan sỏi, bạn có thể tận dụng một số thảo dược tự nhiên như râu ngô, cỏ nhọ nồi, dứa (thơm), đu đủ xanh,…

Sỏi thận là một trong những bệnh lý đường tiết niệu phổ biến ở nhiều đối tượng và có thể tái phát khi gặp điều kiện thuận lợi. Do đó, sau khi điều trị, bạn cần chủ động trong việc thực hiện các biện pháp giúp phòng ngừa bệnh tái phát lâu dài.

Dưới đây là cách giúp kiểm soát và phòng ngừa sỏi thận hiệu quả:

• Đảm bảo cung cấp từ 2 – 2.5 lít nước mỗi ngày cho cơ thể. Tránh uống cùng lúc quá nhiều nước hoặc uống nhiều nước trước khi ngủ. Bên cạnh nước lọc, bạn có thể uống nước ép các loại rau củ, trái cây để bổ sung các vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể.
• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh. Đồng thời kiêng các thực phẩm gây bất lợi cho việc điều trị bệnh lý cũng như chức năng hoạt động của thận.
• Tăng cường tập luyện thể dục thể thao để hỗ trợ quá trình điều trị tốt nhất. Có thể tham khảo một số bộ môn vận động nhẹ nhàng như đi bộ, đạp xe, bơi lội, yoga,…
• Không tự ý sử dụng các loại thuốc Tây khi chưa được thăm khám và chỉ dẫn của bác sĩ chuyên khoa, nhất là các loại thuốc kháng sinh. Ngoài ra, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các viên uống bổ sung (thực phẩm chức năng), canxi,…
• Cần loại bỏ thói quen nhịn tiểu, việc nhịn tiểu thường xuyên có thể dẫn đến sỏi thận và khiến bệnh lý trở nên nghiêm trọng hơn.
• Hạn chế làm việc quá sức, căng thẳng, áp lực. Thay vào đó cần dành nhiều thời gian nghỉ ngơi, thư giãn và ngủ đủ giấc.
• Chủ động thăm khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/ lần để sớm phát hiện các vấn đề bất thường và kịp thời điều trị.

Bên cạnh những giải pháp điều trị sỏi mật ở trên phù hợp với từng thể bệnh và triệu chứng thì bài thuốc Nhất Nam Tiêu Thạch Khang của Nhất Nam Y Viện lại có thể chữa mọi tình trạng sỏi mật. Được biết, đây là bài thuốc nam phục dựng từ phương thuốc bí truyền của Thái Y Viện triều Nguyễn, kết hợp cùng sự phát triển của YHHĐ, đến nay bài thuốc được TS.BS Nguyễn Thị Vân Anh (GĐ chuyên môn Nhất Nam Y Viện) cùng Viện NC & PT Y dược cổ truyền dân tộc phục dựng thành công.

 bài thuốc Nhất Nam Tiêu Thạch Khang là sự tổng hòa cùng lúc 3 phương thuốc nhỏ trong cùng 1 liệu trình: 

• Nhất Nam Tiêu Thạch Hoàn đặc trị sỏi mật: Hành khí, hoạt huyết, lợi đởm (lợi mật), bài thạch
• Nhất Nam Giải Độc Hoàn: Thanh nhiệt, giải độc, táo thấp, tiêu viêm, giảm đau
• Nhất Nam Bổ Can Hoàn: Thanh can, bổ can, lợi mật (Lợi đởm)

Qua đó, mỗi bài thuốc đem đến những tác động khác nhau tương ứng với 3 hiệu quả tác động điều trị:

• Tiêu viêm, giảm đau, diệt khuẩn, làm lành các vết thương
• Bào mòn sỏi, lợi tiểu, đẩy sỏi ra khỏi cơ thể
• Bổ thận, tăng cường chức năng thanh lọc - đào thải của thận

Để đạt được hiệu quả cao, các y bác sĩ đã dành thời gian, tận dụng triệt để dược tính của hơn 30 vị chủ dược quý, được ví như Vàng đại ngàn như: Uất kim, Đương quy, Ngũ vị, Mật nhân, Bồ công anh, Ké đầu ngựa,…. Tất cả đều đảm bảo 100% thảo dược sạch đạt chuẩn GACP-WHO, mang lại sự an toàn cho mọi đối tượng người bệnh, kể cả người già, trẻ em, người có cơ địa yếu.