Bệnh sỏi mật (sỏi túi mật)

Hiện nay, số lượng người mắc bệnh sỏi mật (sỏi túi mật) ngày càng gia tăng. Sự xuất hiện của các viên sỏi có thể khiến túi mật bị viêm cấp tính gây ra nhiều triệu chứng như đau dữ dội, buồn nôn, sốt,…Nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm hơn, thậm chí đe dọa tính mạng của người bệnh. 

Bệnh sỏi mật là tình trạng hình thành các tinh thể rắn bên trong túi mật dưới tác động của hiện tượng mất cân bằng các thành phần trong dịch mật. Bao gồm 1 trong 3 loại chính là cholesterol, sắc tố mật và muối canxi. Các viên sỏi có nhiều kích thước khác nhau, đa phần chúng nhỏ như hạt cát. Tuy nhiên cũng có trường hợp sỏi tích tụ thành một viên lớn như quả bóng bàn.

Người mắc bệnh sỏi mật hay còn gọi là sỏi túi mật có thể có một hoặc cùng lúc nhiều viên sỏi trong túi mật. Các loại sỏi phổ biến như sỏi cholesterol và sỏi sắc tố mật. Cụ thể như sau:

• Sỏi cholesterol: Chúng có màu sắc vàng hơi ngả xanh, chiếm số lượng lớn trong tổng số trường hợp sỏi mật. Sỏi có thành phần chính là cholesterol không hòa tan và một số thành phần khác.
• Sỏi sắc tố mật: Màu sắc nâu sẫm hoặc đen. Chúng hình thành trong trường hợp dịch mật tăng quá nhiều sắc tố hay còn gọi là bilirubin.

Đa số sỏi được tìm thấy trong túi mật ở dạng sỏi cholesterol. Một số trường hợp sỏi di chuyển ra khỏi túi mật đến cổ túi mật hoặc bất kỳ vị trí nào thuộc ống mật chủ. Tuy nhiên dù xuất hiện ở đâu, sỏi mật cũng gây ra các triệu chứng khó chịu cho người bệnh. Đặc biệt, trường hợp sỏi làm tắc nghẽn đường dẫn mật có thể gây đau đớn dữ dội ở bụng phải. Nếu không sớm điều trị, triệu chứng xuất hiện thường xuyên, kéo dài có thể gây biến chứng nguy hiểm.

Giai đoạn mới hình thành, hầu như người bệnh không cảm nhận được các bất thường trong túi mật. Tuy nhiên, sau thời gian dài khi sỏi tích tụ kích thước lớn hơn, người bệnh sẽ gặp phải các triệu chứng nặng nề. Một số biểu hiện nhận biết bệnh sỏi mật thường là:

• Đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu: Đây là một trong những triệu chứng điển hình mà bệnh nhân mắc bệnh sỏi thận thường gặp phải. Tuy nhiên, tình trạng này giống với các vấn đề tiêu hóa khác như trào ngược dạ dày thực quản, viêm loét dạ dày,…Do đó nhiều người nhầm lẫn dẫn đến điều trị sai phương pháp. Điều này khiến cho tình trạng sỏi túi mật ngày càng nghiêm trọng hơn.
• Đau tức mạn sườn phải: Kèm theo biểu hiện đầy hơi chướng bụng, người mắc bệnh sỏi mật còn cảm thấy đau tức bụng bên phải, vị trí mạn sườn khá khó chịu. Cơn đau dữ dội xuất hiện đột ngột, từng cơn hoặc kéo dài, sau đó lan dần từ bụng đến vai. Để phân biệt tình trạng sỏi túi mật với các bệnh lý khác, thường bác sĩ sẽ dựa vào triệu chứng đau quặn mật kèm theo. Đặc biệt, cơn đau dữ dội hơn nếu người bệnh ăn phải thức ăn chứa nhiều dầu mỡ. Trường hợp biến chứng, thân nhiệt người bệnh tăng cao trên 38 độ C, tăng nhịp tim.
• Vàng da, vàng mắt: Dịch mật bị ứ đọng trong túi mật dưới tác động của sỏi. Lúc này, bilirubin không được đào thải qua dịch mật sẽ khiến cho da, niêm mạc mắt của người bệnh trở nên vàng hơn. Nếu bạn nhận thấy biểu hiện này nên chủ động đến gặp bác sĩ thăm khám sớm.

Trên đây là những triệu chứng điển hình mà người bệnh sỏi mật có thể gặp phải. Ngoài ra, một số triệu chứng khác có thể xuất hiện kèm theo như táo bón trong thời gian dài, khó tiêu, cảm giác ăn không còn ngon miệng,..

Như đã đề cập, sỏi túi mật hay bệnh sỏi mật hình thành do 1 trong 3 thành phần dịch mật tăng quá mức. Khi đó, chúng dễ gây kết tủa tạo thành những tinh thể rắn bên trong túi mật. Theo thời gian, sỏi mật sẽ dần dần tích tụ, phát triển thành từng viên với kích thước nhỏ như hạt cát hoặc to như quả bóng bàn.

Nguyên nhân gây bệnh chủ yếu được xác định là do sự rối loạn của các thành phần là cholesterol, bilirubin trong giai đoạn sản xuất và vận chuyển dịch mật trong gan. Khi dịch mật bị dồn ứ không lưu thông trong thời gian dài dẫn đến tình trạng viêm nhiễm đường mật.

Trong đó, 80% trường hợp mắc bệnh sỏi mật là do nồng độ cholesterol trong dịch mật tăng quá cao đến mức muối mật không thể hòa tan chúng. Số trường hợp còn lại hình thành sỏi mật do sắc tố mật bilirubin cao bất thường. Bệnh có thể xuất hiện ở bất kỳ đối tượng nào. Trong đó, các nhóm đối tượng sau đây có khả năng cao mắc sỏi túi mật hơn những đối tượng khác:

• Người lười vận động, có chế độ ăn uống nhiều dầu mỡ, chất béo nhưng ăn ít chất xơ.
• Người bị thừa cân, béo phì dễ mắc bệnh sỏi mật hơn những người bình thường khác.
• Phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai thường xuyên.
• Đối tượng có tiền sử rối loạn máu hoặc đang mắc bệnh mãn tính như tiểu đường.
• Người có người thân trong gia đình bị bệnh sỏi mật.
• Người bị bệnh viêm gan, xơ gan có thể gặp biến chứng gây sỏi túi mật.
• Người giảm cân quá nhanh cũng dễ mắc bệnh hơn những người khác.

Nếu bạn nằm trong nhóm các đối tượng kể trên nên chủ động kiểm tra sức khỏe thường xuyên. Đặc biệt cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ nếu nhận thấy cơ thể bắt đầu xuất hiện các triệu chứng bất thường để được thăm khám và điều trị, phòng tránh các rủi ro không mong muốn.

Bệnh sỏi mật có nguy hiểm không là thắc mắc của nhiều bệnh nhân. Theo chuyên gia, mức độ nguy hiểm của bệnh còn tùy thuộc vào kích thước sỏi, vị trí và khả năng di chuyển của chúng bên trong túi mật và đường dẫn mật. Trong đó, tình trạng sỏi trong đường mật thường suy hiểm hơn so với tình trạng sỏi trong túi mật và ống mật chủ.

Ngoài ra, sỏi di chuyển càng nhiều thì người bệnh càng dễ gặp phải các biến chứng nguy hiểm. Nhất là trường hợp chúng lọt vào những vị trí hiểm hóc như cổ túi mật, khu vực ngã 3 tiếp giáp mật và tụy,…gây viêm, tắc mật. Dưới đây là những biến chứng có thể xảy ra:

• Viêm túi mật: Các tinh thể rắn hình thành có thể khiến ống dẫn mật bị tắt nghẽn, khi đó dịch mật bị ứ đọng lại túi mật quá nhiều gây hiện tượng viêm nhiễm. Lúc này, người bệnh gặp phải các triệu chứng như sốt, ớn lạnh, đau hạ sườn phải, đau nhiều khi người bệnh hít thở sâu. Không những thế, trường hợp viêm cấp tính thường xuyên dễ gây hoại tử, rò dịch mật nguy hiểm cho tính mạng người bệnh.
• Viêm mủ đường mật: Biến chứng xảy ra trong trường hợp bệnh nhân mắc sỏi ống mật chủ, sỏi gan bị nhiễm trùng hay còn gọi là áp xe đường mật. Cần nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu khi nhận thấy các biểu hiện sốt cao, vàng da, đau hạ sườn phải dữ dội.
• Áp xe gan: Hậu quả của tình trạng mật bị ứ đọng gây nhiễm khuẩn trong thời gian dài. Người bệnh lúc này có thể đối mặt với nguy cơ bị áp xe gan. Đặc biệt nguy hiểm khi ổ áp xe bắt đầu vỡ ra, gây viêm phúc mạc, nhiễm trùng máu, hội chứng gan thận khiến cơ quan này bị tổn thương nghiêm trọng.
• Viêm tụy: Đây cũng là một trong các biến chứng mà người bệnh sỏi mật có thể gặp phải. Lúc này các cơn đau xuất hiện dồn dập và đột ngột kèm theo tình trạng buồn nôn, mạch đạp nhanh, chướng bụng và rối loạn chức năng,…Người bệnh sau khi được cấp cứu vẫn có khả năng bị di chứng nặng nề.
• Tắc ruột: Trường hợp viên sỏi phát triển to hơn 2cm có thể gây biến chứng tắc ruột nguy hiểm. Khi đó sỏi sẽ bào mòn túi mật hoặc đi qua ống gan chung khiến cho ruột bị tắc nghẽn. Nếu không cấp cứu kịp thời người bệnh có khả năng bị đe dọa tính mạng.

Trên đây là những biến chứng nguy hiểm do bệnh sỏi mật gây ra. Để giảm thiểu các rủi ro không mong muốn, khi nhận thấy cơ thể có biểu hiện bất thường, bạn nên chủ động thăm khám y tế. Nhất là khi nhận thấy khu vực hạ sườn phải bị đau tức khó chịu, kèm theo buồn nôn, vàng da, sốt hoặc ói mửa, ớn lạnh,…

Hiện nay y học ngày càng phát triển, chính vì thế việc phát hiện bệnh sỏi mật dễ dàng hơn rất nhiều. Bác sĩ sẽ thăm khám triệu chứng lâm sàng, tìm hiểu về tiền sử bệnh lý của người bệnh và gia đình người bệnh, kết hợp các phương pháp xét nghiệm để đưa ra chẩn đoán và hướng điều trị. Một số xét nghiệm được tiến hành như:

• Siêu âm ổ bụng: Phương pháp được thực hiện phổ biến hiện nay nhằm phát hiện sớm bệnh sỏi mật.
• Siêu âm nội soi: Đây là một trong những thủ thuật được thực hiện giúp xác định viên sỏi mật kích thước nhỏ mà thông qua các dạng siêu âm thông thường có thể bỏ sót.
• Xét nghiệm hình ảnh: Bác sĩ có thể chỉ định người bệnh tham gia một số xét nghiệm bằng hình ảnh khác như chụp CT, MRCP (cộng hưởng từ mật tụy), ERCP (nội soi mật tụy ngược dòng) để đưa ra kết quả chẩn đoán chính xác nhất.
• Xét nghiệm máu: Thực hiện trong trường hợp nghi ngờ người bệnh bị nhiễm trùng, nhất là tình trạng vàng da, viêm tụy hoặc các biến chứng khác của bệnh sỏi mật.

Sau khi xét nghiệm đưa ra kết quả chẩn đoán cuối cùng, bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân.

Hiện nay, có nhiều phương pháp được áp dụng điều trị bệnh sỏi mật. Trong đó điển hình như dùng thuốc làm tan sỏi, giảm đau, áp dụng mẹo chữa dân gian, thuốc Đông y hoặc cắt túi mật,…Dưới đây là các hướng điều trị có thể được áp dụng:

Điều trị bằng thuốc Tây

Sử dụng thuốc Tây điều trị bệnh sỏi mật là một trong những phương án được bác sĩ chỉ định. Theo đó, tùy vào từng trường hợp, người bệnh có thể phải dùng các loại như thuốc giảm đau, thuốc tan sỏi hoặc thuốc điều trị biến chứng (nếu có). Cụ thể như:

• Thuốc giảm đau: Tác dụng chống co thắt cơ trơn đường dẫn mật và túi mật giúp bệnh nhân kiểm soát cơn đau đớn khó chịu.
• Thuốc làm tan sỏi: Sử dụng cho trường hợp sỏi ít, người bệnh chưa có triệu chứng nặng nề, không bị canxi hóa và kích thước viên sỏi đường kính nhỏ hơn 20mm. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể chỉ định thuốc đối với trường hợp bệnh nhân không muốn cắt túi mật hoặc không thể thực hiện phẫu thuật. Ngoài ra, thuốc tan sỏi cũng sẽ được dùng dự phòng trong trường hợp bệnh nhân béo phì đang muốn giảm cân nhanh, xơ nang mật sơ phát, viêm đường mật xơ cứng,…
• Thuốc chữa biến chứng: Thường dùng các loại kháng khuẩn và lợi mật trong trường hợp bệnh sỏi mật gây biến chứng viêm nhiễm khuẩn đường mật, hoại tử, thấm mật phủ tạng,…

Khi sử dụng thuốc, người bệnh cần tuyệt đối tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý dùng hoặc thay đổi liều lượng. Một số thuốc điều trị có chống chỉ định riêng, do đó bạn nên thông báo với bác sĩ các dạng thuốc đang sử dụng, tiểu sử dị ứng thuốc nếu có để bác sĩ cân nhắc phác đồ phù hợp.

Dùng thuốc theo đường uống có thể giúp tan sỏi túi mật. Tuy nhiên phương pháp này cần thực hiện trong thời gian dài, thậm chí là vài tháng đến vài năm để sỏi hòa tan. Ngoài ra, bạn cũng không thể loại trừ khả năng sỏi tiếp tục hình thành sau khi ngưng sử dụng thuốc. Do đó, phương pháp điều trị này thường được áp dụng cho bệnh nhân không thể phẫu thuật và không phải là giải pháp tốt nhất.

Dùng thuốc dân gian

Bên cạnh sử dụng thuốc Tây, nhiều người đã lựa chọn điều trị sỏi mật bằng các bài thuốc dân gian từ đu đủ xanh, quả dứa, quả sung,…Thảo dược thiên nhiên an toàn, lành tính, khi áp dụng trong thời gian dài thường ít gây ra phản ứng phụ cho cơ thể người bệnh. Do đó, hiện nay hướng điều trị này cũng được đông đảo người bệnh hưởng ứng. Bạn có thể tham khảo một số bài thuốc sau:

Bài thuốc từ đu đủ xanh: Nhựa đu đủ xanh có chứa enzyme đặc biệt có khả năng hỗ trợ tiêu hóa và giảm các triệu chứng của bệnh sỏi mật. Bài thuốc này cho được lưu truyền rộng rãi trong dân gian cho đến ngày nay. Cách thực hiện đơn giản như sau:

• Bạn chuẩn bị một quả đu đủ xanh non, lớn hơn một nắm tay.
• Sau đó rửa sạch, giữ nguyên vỏ, bỏ phần đầu đuôi và hạt đu đủ.
• Cho vào trong lòng đu đủ một ít muối, hấp cách thủy đến khi chín.
• Ăn đu đủ trực tiếp khi còn ấm nóng, mỗi ngày 1 quả, liên tục trong khoảng 7 ngày.

Bài thuốc từ quả dứa: Dứa chứa nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe, đặc biệt là vitamin và khoáng chất. Nhờ đó, quá trình chuyển hóa trong cơ thể được thúc đẩy diễn ra thuận lợi hơn. Đặc biệt giúp lợi tiểu, cân bằng cholesterol, muối mật và bilirubin. Cách làm như sau:

• Gọt sạch vỏ một quả dứa chín, sau đó khoét giữa một lỗ.
• Tiến hành nướng dứa đến khi chín thơm trên bếp than hoặc lò nướng.
• Tiếp đến lấy dứa ra và ép lấy nước uống, mỗi ngày dùng 2 lần sáng và tối trước khi đi ngủ.
• Kiên trì khoảng 1 tuần sẽ nhận thấy triệu chứng khó chịu thuyên giảm hẳn.

Bài thuốc từ quả sung: Sung có vị ngọt chát, tính mát giúp lợi tiểu, tiêu viêm, bổ máu,…Theo ghi nhận của y học hiện đại, trong loại quả này chứa nhiều thành phần tốt cho sức khỏe như vitamin, yếu tố vi lượng,…giúp hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý, trong đó có bệnh sỏi mật. Cách dùng như sau:

• Rửa sạch khoảng 250g quả sung tươi, sao đó cho sao khô rồi cho vào ấm.
• Sắc thuốc với 4 bát nước đến cạn còn 1 bát.
• Chia thuốc thành 2 lần uống trong ngày, kiên trì khoảng 2-3 tháng.

Phương pháp dân gian thường có hiệu quả chậm, đòi hỏi người bệnh phải kiên trì thời gian dài. Ngoài ra, hướng điều trị này chỉ phù hợp cho tình trạng bệnh sỏi mật chưa gây triệu chứng nặng nề, đặc biệt khi chưa biến chứng. Tốt nhất, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi dùng.

Phẫu thuật can thiệp

Phẫu thuật cắt bỏ túi mật là một trong những phương án được tiến hành trong điều trị bệnh sỏi mật. Đặc biệt áp dụng cho đối tượng bệnh nhân có triệu chứng tái phát nhiều lần, nhiều sỏi trong túi mật hoặc xuất hiện dấu hiệu biến chứng. Việc cắt bỏ túi mật sẽ giúp kiểm soát bệnh, phòng tình trạng lan rộng sỏi gây ảnh hưởng nghiêm trọng cho các cơ quan lân cận, nhất là tránh tắc nghẽn kéo theo nhiều hệ lụy khác.

Sau khi phẫu thuật xong, dịch mật lúc này sẽ từ gan chảy trực tiếp vào bên trong ruột non thay vì thông qua túi mật như trước. Phương án can thiệp này sẽ không ảnh hưởng đến hoạt động tiêu hóa thức ăn. Tuy nhiên một số trường hợp bệnh nhân sẽ gặp tình trạng tiêu chảy tạm thời hậu phẫu túi mật.

Điều trị bằng thuốc Đông y

Điều trị bệnh sỏi mật bằng Đông y cũng là hướng điều trị được nhiều người áp dụng. Thuốc không chỉ giúp cải thiện chức năng của gan trong quá trình tiết dịch mật mà còn bồi bổ sức khỏe, giảm các triệu chứng khó tiêu, đầy hơi khó chịu. Tham khảo một số bài thuốc Đông y trị bệnh sỏi mật như:

• Bài thuốc số 1: Chuẩn bị các vị thuốc gồm 8g mỗi loại râu ngô, cam thảo, diệp hạ châu, kết hợp 10 các vị nhân trần, hoa atiso, màng mề gà, lá vọng cách, thổ phục linh, 50g quả sung khô, 12g nghệ vàng, 12g bạch truật và 20g đẳng sâm. Rửa sạch rồi cho vào nồi đun với 5 bát nước đến khi cạn còn 2 bát. Đổ thêm 5 bát và đun tiếp tục. Sau khi thuốc cạn còn 2 bát lần thứ 2 thì tắt bếp. Chia thuốc thành nhiều phần uống trong ngày.
• Bài thuốc số 2: Chuẩn bị 12g mỗi vị hương nhu trắng, lá tre, đương quy, cam thảo, hoàng kỳ, thục địa, cùng với 10g mỗi vị trần bì, chỉ xác, 20g mỗi vị kim tiền thảo, lá và cây cối xay, cây mắc cỡ, đinh lăng, và 6g đại hoàng, 16g biển súc. Rửa sạch sau đó cho vào nồi sắc thuốc, nước thuốc chia thành 3 phần uống trong ngày.
• Bài thuốc 3: Chuẩn bị gồm 200g các vị như cỏ mần trầu, bạch mao căn, rau má, kim tiền thảo, hương nhu trắng, nhân trần, lá đinh lăng. Rửa sạch thảo dược, cắt đoạn nhỏ rồi phơi khô bảo quản dùng dần. Mỗi lần dùng lấy khoảng 30-40g hỗn hợp thuốc hãm với nước sôi uống mỗi ngày.

Bệnh sỏi mật có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu người bệnh không điều trị kịp thời. Chính vì thế, các chuyên gia khuyến khích mọi người nên chủ động phòng bệnh từ bây giờ để hạn chế các rủi ro không mong muốn. Một số lưu ý trong chăm sóc cơ thể phòng bệnh sỏi mật như sau:

• Bổ sung thực phẩm giàu chất xơ giúp kích thích hoạt động tiêu hóa diễn ra hiệu quả hơn. Đặc biệt ưu tiên các loại rau xanh, trái cây tươi hoặc ngũ cốc nguyên cám. Tuy nhiên lưu ý dùng với lượng vừa phải, không nên lạm dụng quá nhiều trong một ngày có thể gây tiêu chảy hoặc táo bón.
• Ăn đúng bữa, tránh tình trạng nhịn đói hoặc bỏ bữa. Việc này có thể khiến thành phần trong dịch mật mất cân bằng, lâu ngày hình thành sỏi mật. Trường hợp bạn muốn tăng hoặc giảm cân, hãy lập kế hoạch cụ thể đảm bảo không ảnh hưởng đến sức khỏe.
• Hạn chế ăn quá nhiều dầu mỡ, đồ ăn quá béo khiến cho cholesterol tăng cao. Đây là yếu tố hàng đầu hình thành sỏi mật và các bệnh lý khác.
• Duy trì vóc dáng cân đối, luyện tập thể dục thể thao giúp tăng cường trao đổi chất và  các chuyển hóa trong có thể.
• Thăm khám sức khỏe định kỳ để theo dõi tình trạng của cơ thể. Trong trường hợp phát hiện sỏi mật hình thành sớm việc điều trị sẽ thuận lợi và hiệu quả hơn.

Bên cạnh những giải pháp điều trị sỏi mật ở trên phù hợp với từng thể bệnh và triệu chứng thì bài thuốc Nhất Nam Tiêu Thạch Khang của Nhất Nam Y Viện lại có thể chữa mọi tình trạng sỏi mật. Được biết, đây là bài thuốc nam phục dựng từ phương thuốc bí truyền của Thái Y Viện triều Nguyễn, kết hợp cùng sự phát triển của YHHĐ, đến nay bài thuốc được TS.BS Nguyễn Thị Vân Anh (GĐ chuyên môn Nhất Nam Y Viện) cùng Viện NC & PT Y dược cổ truyền dân tộc phục dựng thành công.

 bài thuốc Nhất Nam Tiêu Thạch Khang là sự tổng hòa cùng lúc 3 phương thuốc nhỏ trong cùng 1 liệu trình: 

• Nhất Nam Tiêu Thạch Hoàn đặc trị sỏi mật: Hành khí, hoạt huyết, lợi đởm (lợi mật), bài thạch
• Nhất Nam Giải Độc Hoàn: Thanh nhiệt, giải độc, táo thấp, tiêu viêm, giảm đau
• Nhất Nam Bổ Can Hoàn: Thanh can, bổ can, lợi mật (Lợi đởm)

Qua đó, mỗi bài thuốc đem đến những tác động khác nhau tương ứng với 3 hiệu quả tác động điều trị:

• Tiêu viêm, giảm đau, diệt khuẩn, làm lành các vết thương
• Bào mòn sỏi, lợi tiểu, đẩy sỏi ra khỏi cơ thể
• Bổ thận, tăng cường chức năng thanh lọc - đào thải của thận

Để đạt được hiệu quả cao, các y bác sĩ đã dành thời gian, tận dụng triệt để dược tính của hơn 30 vị chủ dược quý, được ví như Vàng đại ngàn như: Uất kim, Đương quy, Ngũ vị, Mật nhân, Bồ công anh, Ké đầu ngựa,…. Tất cả đều đảm bảo 100% thảo dược sạch đạt chuẩn GACP-WHO, mang lại sự an toàn cho mọi đối tượng người bệnh, kể cả người già, trẻ em, người có cơ địa yếu.