Viêm amidan là bệnh viêm nhiễm đường hô hấp phổ biến trong cộng đồng với tỷ lệ 73,7%. Đặc biệt, khả năng tái phát dai dẳng và biến chứng cực cao. Trong khi đó, người bệnh vẫn rất chủ quan, thậm chí không có kiến thức chuyên sâu liên quan đến các bệnh lý này. Với mong muốn đem đến thông tin chính xác, hữu ích để thay đổi nhận thức của một bộ phận người dân về hậu quả khôn lường khi không điều trị hoặc điều trị viêm amidan sai cách, Phòng nghiên cứu bệnh Tai – Mũi – Họng đã thực hiện những nghiên cứu chuyên sâu về bệnh lý này.
II. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu chuyên sâu về bệnh lý viêm amidan
Nghiên cứu và đề xuất giải pháp điều trị, phòng ngừa bệnh hiệu quả
III. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu
Nghiên cứu được tiến hành trên một bệnh lý có tỷ lệ gặp trong cộng đồng tương đối cao, việc điều trị của người bệnh còn nhiều bất cập. Các nội dung nghiên cứu được phân tích theo hệ thống chặt chẽ, chắc chắn sẽ giúp người bệnh có thêm thông tin hữu ích để chủ động trong phòng ngừa, điều trị bệnh.
Viêm amidan là gì?
Amidan là 2 hạch bạch huyết (hạch lympho) nằm ở 2 bên hầu họng. Bộ phận này có chức năng bắt giữ vi khuẩn, virus và bảo vệ cơ quan hô hấp. Tuy nhiên, nếu sức khỏe bị suy giảm cộng với sự tấn công của tác nhân gây hại, amidan có thể bị nhiễm trùng và tổn thương và dẫn đến viêm amidan.
Viêm amidan là bệnh viêm nhiễm đường hô hấp phổ biến ở nhiều đối tượng khác nhau
Bệnh lý có thể khởi phát ở bất cứ đối tượng và độ tuổi nào nhưng thường ảnh hưởng ở trẻ có độ tuổi từ 3 - 12 tuổi. Nguyên do là ở độ này, sức đề kháng và hệ miễn dịch của trẻ chưa được hoàn thiện, dễ bị vi khuẩn, virus xâm nhập và gây tổn thương amidan. Do nằm gần cổ họng nên các biểu hiện của viêm amidan dễ bị nhầm lẫn với viêm thanh quản, viêm họng.
Đa số các trường hợp bị viêm amidan đều ở mức độ nhẹ và có thể khắc phục hoàn toàn sau 7 - 10 ngày. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, tổn thương amidan kéo dài, tiến triển thành mãn tính và có thể dẫn đến phì đại amidan. Tình trạng này nếu không được điều trị kịp thời sẽ gây ra các biến chứng nghiêm trọng.
Nguyên nhân dẫn đến viêm amidan
Viêm amidan là một trong những bệnh viêm nhiễm đường hô hấp khởi phát bởi nhiều nguyên nhân và yếu tố khác nhau. Theo các chuyên gia đầu ngành, bệnh lý có thể xảy ra do sự tấn công của vi khuẩn, vi rút hoặc do thói quen sinh hoạt, vệ sinh răng miệng kém, sống và làm việc trong môi trường ô nhiễm,...
Một số nguyên nhân gây khởi phát bệnh lý, bao gồm:
Vi khuẩn: Các triệu chứng viêm amidan có thể bùng phát do sự tấn công của liên cầu tan huyết nhóm A, liên cầu khuẩn, xoắn khuẩn, phế cầu khuẩn, tụ cầu, các vi khuẩn trong khoang miệng.
Virus: Một số loại virus có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh như virus bạch hầu, cúm, sởi, ho gà,...
Tuy nhiên, các vi khuẩn, virus chỉ tấn công vào tổ chức amidan khi có các yếu tố thuận lợi như:
Tiếp xúc với người bị viêm nhiễm đường hô hấp
Bạn có thể bị viêm amidan nếu thường xuyên tiếp xúc với người bị viêm nhiễm đường hô hấp cấp do tác nhân nhiễm trùng có khả năng lây nhiễm qua tuyến nước bọt (giao tiếp, ăn uống chung, dùng chung vật dụng cá nhân,...)
Cấu tạo của amidan
Amidan có cấu tạo bề mặt chứa các kẽ, rãnh, hốc và nằm ở vị trí "cửa ngõ". Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, virus dễ dàng xâm nhập và trú ngụ ở cơ quan này nếu không biết cách bảo vệ sức khỏe tai mũi họng.
Thời tiết thay đổi
Bệnh viêm amidan và một số bệnh hô hấp thường xảy ra trong giai đoạn chuyển mùa. Bởi tại thời điểm này, nhiệt độ, độ ẩm thay đổi đột ngột, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, virus phát triển quá mức.
Suy giảm sức đề kháng
Nguy cơ bị viêm amidan có thể tăng cao ở người có thể trạng kém, suy giảm sức đề kháng. Bên cạnh đó, hệ miễn dịch giảm còn làm tăng áp lực đến amidan cũng như các cơ quan miễn dịch khác như (hạch lympho, VA).
Triệu chứng nhận biết bệnh lý
Theo các chuyên gia đầu ngành, các triệu chứng bệnh viêm amidan sẽ phục thuộc vào giai đoạn bùng phát của bệnh. Theo đó, bệnh lý được chia thành 2 loại là viêm amidan cấp tính và viêm amidan mãn tính.
Người bệnh có thể nhận biết bệnh lý thông qua một số dấu hiệu sau:
1. Viêm amidan cấp tính
Viêm amidan cấp tính thường bùng phát các triệu chứng ồ ạt, đột ngột và diễn tiến nhanh trong vòng vài ngày. Bệnh lý không chỉ gây ra những triệu chứng cơ năng, thực thể mà còn phát sinh một số biểu hiện toàn thân. Thực tế cho thấy, mức độ triệu chứng có xu hướng tiến triển nặng đối với trẻ em, người có hệ miễn dịch kém, cơ địa dị ứng.
Bị sốt đột ngột, sốt cao đến 39 độ C kèm theo biểu hiện ớn lạnh, rét run
Một số biểu hiện viêm amidan cấp tính, bao gồm:
Amidan sưng to, có màu đỏ tươi và đau nhức. Toàn bộ khoang miệng có mùi hôi và khô
Đau cổ họng bị đau rát, đỏ và khô, nhất là ở 2 bên amidan. Sau vài giờ, cơn đau buốt ở cổ họng có thể tăng lên lan đến tai khiển người bệnh khó chịu.
Bề mặt amidan có thể xuất hiện các chấm mủ trắng hoặc vàng, không bám chắc và dễ khạc nhổ, chùi.
Bị sốt đột ngột, sốt cao đến 39 độ C kèm theo biểu hiện ớn lạnh, rét run.
Cơ thể mệt mỏi, trong một số trường hợp có thể gây táo bón, tiểu ít
Khó khăn hoặc đau khi nhai nuốt.
Những trường hợp amidan sưng lớn bất thường, khi quan sát bạn có thể thấy eo họng bị thu hẹp
Người bệnh thường bị khàn giọng, nói giọng mũi, mất tiếng, thở khò khè, ngủ ngáy
Một số trường hợp có thể bị sưng sạch vùng cổ
Mặc dù các triệu chứng bùng phát ồ ạt và đột ngột, nhưng nếu điều trị đúng cách và chăm sóc tốt, viêm amidan cấp tính có thể kiểm soát hoàn toàn trong vòng 7 – 10 ngày.
2. Viêm amidan mãn tính
Bệnh viêm amidan mãn tính phổ biến ở trẻ vị thành niên và người trưởng thành, nhất là đối tượng nghiện bia rượu, hút thuốc lá, sống và làm việc trong môi trường ô nhiễm. Trong giai đoạn mãn tính, các biểu hiện của bệnh lý thường diễn tiến âm thầm nhưng kéo dài dai dẳng.
Cảm giác nuốt vướng ở cổ họng và đi kèm với biểu hiện đau rát
Dưới đây là các triệu chứng bệnh viêm amidan mãn tính:
Cảm giác nuốt vướng ở cổ họng và đi kèm với biểu hiện đau rát. Cơn đau có thể lan đến tai khiến người bệnh khó chịu.
Hơi thở có mùi hôi ngay khi vệ sinh răng miệng sạch sẽ
Khi nuốt cảm giác có dị vật trong cổ họng nên nhiều người bệnh thường đằng hắng
Gây ho khan nhưng không nhiều
Xuất hiện mủ trắng hoặc bã đậu ở các hốc, khe trên bề mặt amidan
Ở trẻ nhỏ thường có biểu hiện thở khò khè, ngáy to
Với những trường hợp phì đại amidan có thể gây ngưng thở khi ngủ
Tình trạng viêm amidan mãn tính gần như chỉ phát sinh các triệu chứng tại chỗ, ít khi gây ra các biểu hiện toàn thân như sưng hạch bạch huyết, sốt, cơ thể mệt mỏi. Tuy nhiên, ở giai đoạn này bệnh lý thường kéo dài dai dẳng, làm tăng nguy cơ phì đại amidan (amidan tăng kích thước), từ đó dẫn đến hình thành sỏi amidan.
Viêm amidan có nguy hiểm không?
Đa số các trường hợp bị viêm amidan sẽ được kiểm soát trong vòng 7 - 10 ngày nếu được thăm khám, điều trị và chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, trường hợp bệnh bùng phát do liên cầu khuẩn nhóm A gây ra, không được khắc phục kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng và rủi ro.
Với những trường hợp bị viêm amidan không được điều trị dứt điểm, tình trạng nhiễm trùng tái phát thường xuyên có thể dẫn đến viêm amidan mãn tính, đồng thời làm tăng nguy cơ phát sinh một số biến chứng như:
Sốt thấp khớp: Khởi phát khi vi khuẩn tấn công đến tim, khớp và các mô trong cơ thể. Sốt thấp khớp đặc trưng bởi biểu hiện sốt, ăn không ngon, cơ thể xanh xao, đau nhức khớp, tim đập nhanh, phát ban nhẹ, thở gấp, sưng xung quanh mắt.
Viêm cầu thận: Viêm cầu thận xảy ra khi vi khuẩn gây viêm amidan xâm nhập vào máu, thận và gây nhiễm trùng mô thận. Biến chứng này thường diễn biến phức tạp, gây hạ huyết áp, rối loạn điện giải, tử vong nếu không được kiểm soát kịp thời.
Viêm mô tế bào amidan: Đây là tình trạng nhiễm trùng ở những mô liên kết của amidan. Viêm mô tế bào xảy ra do nhiễm amidan không được kiểm soát kịp thời, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, virus tấn công sâu vào các mô bên trong.
Áp xe quanh amidan: Áp xe đặc trưng bởi sự hình thành các ổ mủ gây đau nhức dữ dội ở amidan. Đồng thời bùng phát các triệu chứng toàn thân. Nếu không được kiểm soát kịp thời, áp xe có thể tự vỡ và dẫn đến phù nề thanh quản, nhiễm trùng máu.
Khó thở, ngừng thở khi ngủ: Tình trạng này có thể xảy ra do bệnh lý kéo dài dẫn đến amidan phì đại, chèn ép cổ họng, từ đó làm gián đoạn quá trình hô hấp.
Để thông tin sẽ được chuyên gia đầu ngành hỗ trợ, tư vấn MIỄN PHÍ!!!
Chẩn đoán bệnh viêm amidan
Trước khi điều trị, người bệnh cần tiến hành thực hiện các kỹ thuật chẩn đoán lâm sàng và cận lâm sàng theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Mục đích của việc chẩn đoán là tìm ra nguyên nhân khởi phát, mức độ triệu chứng và giai đoạn diễn tiến của bệnh, từ đó áp dụng các phương pháp điều trị phù hợp.
Khám lâm sàng
Bác sĩ sẽ tiến hành khám cổ họng nhằm quan sát những tổn thương thực tế, tìm hiểu các triệu chứng mà người bệnh gặp phải. Bên cạnh đó, bác sĩ có thể yêu cầu nội soi thanh quản để loại trừ những bệnh lý có triệu chứng tương tự.
Khám cận lâm sàng
Người bệnh sẽ được chỉ định xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm nước tiểu để phát hiện ra nguyên nhân gây bệnh, biến chứng (nếu có). Xét nghiệm nước tiểu chỉ được tiến hành khi nếu có dấu hiệu của biến chứng viêm cầu thận.
Khám lâm sàng
Xét nghiệm máu
Xét nghiệm nước tiểu
Các phương pháp điều trị viêm amidan
Mục tiêu của việc điều trị viêm amidan là khắc phục các triệu chứng và nâng cao thể trạng. Tuỳ thuộc vào mức độ triệu chứng và giai đoạn sẽ được chỉ định các loại thuốc điều trị khác nhau. Với những trường hợp nhiễm trùng xảy ra do vi khuẩn, bác sĩ chuyên khoa sẽ kết hợp điều trị triệu chứng và dùng thuốc kháng sinh.
Trường hợp các triệu chứng bệnh lý tái phát nhiều lần hoặc có biểu hiện phì đại. Lúc này bác sĩ cần cân nhắc phẫu thuật cắt amidan nhằm cải thiện chức năng hô hấp, ngừa tái phát cũng như dự phòng biến chứng.
1. Sử dụng thuốc Tây điều trị
Các loại thuốc được bác sĩ chỉ định trong điều trị bệnh viêm amidan có tác dụng làm giảm các triệu chứng, ngăn ngừa viêm nhiễm lan rộng và kháng sinh. Tuỳ thuộc vào mức độ bệnh lý sẽ sử dụng các loại thuốc phù hợp.
Dưới đây là một số loại thuốc thường được chỉ định trong điều trị bệnh lý:
Viên ngậm thảo dược: Với những trường hợp viêm amidan ở mức độ nhẹ, bác sĩ có thể hướng dẫn dùng một số viên ngậm thảo dược để cải thiện. Viêm ngậm có chiết xuất từ các loại thảo dược tự nhiên như bạc hà, vỏ quýt, cam thảo, tràm trà, tía tô,... có tác dụng giảm đau họng, sưng đỏ, ho khan do bệnh lý gây ra.
Nhóm thuốc giảm đau, hạ sốt: Acetaminophen thường được chỉ định trong điều trị viêm amidan cấp và mãn tính. Thuốc có tác dụng giảm sốt cao và đau nhức do bệnh lý gây ra. Trường hợp hạch bạch huyết sưng to, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc giảm đau có tác dụng kháng viêm như Diclofenac, Ibuprofen.
Kháng sinh: Trước khi chỉ định kháng sinh, bác sĩ chuyên khó sẽ quẹt mủ, dịch tiết ở amidan để soi cấy vi khuẩn nhằm làm kháng sinh đồ. Kháng sinh có thể được sử dụng bằng đường uống hoặc tiêm tuỳ thuộc vào mức độ nhiễm khuẩn (phát sinh biến chứng hay chưa).
Dung dịch sát trùng: Bên cạnh sử dụng thuốc, người bệnh có thể súc miệng bằng dung dịch sát trùng từ 2 - 3 lần/ ngày để loại bỏ vi khuẩn, làm sạch khoang miệng. Việc duy trì thói quen súc miệng với dung dịch sát trùng còn phòng ngừa viêm amidan tái phát và các bệnh đường hô hấp hiệu quả.
2. Phẫu thuật cắt amidan
Cắt amidan là phương pháp ngoại khoa được tiến hành nhằm loại bỏ hoàn toàn tổ chức amidan trong hầu họng. Tuy nhiên, phương pháp này sẽ được bác sĩ chuyên khoa cân nhắc kỹ trước khi thực hiện.
Phẫu thuật amidan được thực hiện phát sinh biến chứng áp xe quanh amidan từ 1 - 2 lần/ năm
Trường hợp được chỉ định cắt amidan:
Viêm amidan tái đi tái lại từ 5 – 7 lần/ năm
Các triệu chứng bệnh lý gây hôi miệng dai dẳng, phương pháp điều trị nội khoa không đáp ứng.
Viêm amidan sưng to gây khó thở, ngủ ngáy, ăn uống kém và ngưng thở khi ngủ
Bệnh lý phát sinh biến chứng áp xe quanh amidan từ 1 - 2 lần/ năm
Tình trạng viêm amidan gây ra các biến chứng xa như thấp khớp, viêm cầu thận, thấp tim
Tuy nhiên, phẫu thuật cắt amidan là phương pháp xâm lấn nên có thể phát sinh rủi ro và biến chứng. Để đảm bảo an toàn, phương pháp này không áp dụng cho những đối tượng sau:
Chống chỉ định tuyệt đối: Người bệnh rối loạn đông máu, suy tim, suy thận, cao huyết áp.
Chống chỉ định tương đối: Trường hợp đang bị viêm amidan/ viêm họng cấp, áp xe amidan, nhiễm khuẩn cấp (viêm mũi, viêm xoang, mụn nhọt), nhiễm virus cấp (bại liệt, sốt xuất huyết, ho gà, sởi, cúm,...), xuất hiện các biến chứng bệnh viêm amidan cấp (hết đợt cấp có thể tiến hành phẫu thuật), bệnh mãn tính như tiểu đường, giang mai, viêm gan,... chưa được kiểm soát, trẻ em dưới 5 tuổi và người trên 30 tuổi, đang tiêm chủng, thời tiết quá nóng hoặc quá lạnh, dùng thuốc nội tiết,...
Tuỳ thuộc vào đối tượng cũng như kích thước amidan, bác sĩ chuyên khoa có thể chỉ định cắt amidan bằng dao Sluder Ballenger, bằng Coblater, phương pháp tách thòng lọng hoặc cắt bằng tia laser. Sau khi phẫu thuật, cần sử dụng thuốc và chăm sóc theo hướng dẫn của bác sĩ giúp vết mổ phục hồi nhanh chóng, hạn chế phát sinh biến chứng.
3. Chăm sóc và khắc phục tại nhà
Trường hợp viêm amidan xảy ra do virus, các triệu chứng có xu hướng thuyên giảm sau khi áp dụng các biện pháp chăm sóc, khắc phục tại nhà. Đối với những trường hợp khởi phát do vi khuẩn, người bệnh cần kết hợp chế độ chăm sóc khoa học và các biện pháp y tế nhằm kiểm soát nhanh các biến chứng, tốc độ phục hồi cũng như tiến triển của bệnh lý.
Cần kết hợp điều trị và chăm sóc tại nhà khi bị viêm amidan
Các biện pháp chăm sóc giúp cải thiện viêm amidan, bao gồm:
Uống nhiều nước, tăng cường bổ sung vitamin, khoáng chất trong thời gian điều trị giúp tăng cường miễn dịch, nâng cao thể trạng. Ngoài ra, người bệnh có thể dùng thêm một số món ăn mềm, lỏng, dễ nuốt để tránh tình trạng vướng nghẹn, đau rát.
Thường xuyên súc miệng với nước muối sinh lý để làm sạch khoang miệng. Hoặc bạn có thể dùng nước sắc lá trầu không, nước gừng,... để súc miệng nhằm loại bỏ mùi hôi do các hốc mủ amidan gây ra.
Vệ sinh tai mũi họng đúng cách và thường xuyên. Việc vệ sinh kém sẽ tạo môi trường thuận lợi để vi khuẩn lây lan và phát triển mạnh.
Tránh tiếp xúc với người bị bệnh viêm đường hô hấp cấp. Bởi vi khuẩn, virus có thể xâm nhập có thể bùng phát các đợt viêm amidan cấp và làm tăng nguy cơ viêm amidan mãn tính.
Hạn chế tiếp xúc với phấn hoa, hoá chất, mạt bụi, không khí ô nhiễm, khói thuốc lá,... trong quá trình điều trị bệnh.
Dành nhiều thời gian nghỉ ngơi tại nhà từ 1 - 5 và đảm bảo ngủ đủ 8 tiếng/ ngày. Người bệnh có thể sử dụng máy tạo độ ẩm nếu thời tiết khô hanh.
Cách phòng ngừa viêm amidan hiệu quả
Amidan có cấu trúc nhiều rãnh, khe kẽ và hốc nên dễ bị virus, vi khuẩn trú ngụ, phát triển. Nếu không chủ động áp dụng các biện pháp phòng ngừa, bệnh lý có thể tái phát nhiều lần và làm tăng nguy cơ bị viêm amidan phì đại.
Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh để phòng ngừa bệnh lý hiệu quả
Do đó, sau khi điều trị bệnh lý, bạn cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa như sau:
Thường xuyên vệ sinh nhà cửa để loại bỏ vi khuẩn, nấm mốc cũng như các yếu tố dị ứng có trong không khí.
Giữ ấm cơ thể, mang khẩu trang thường xuyên khi di chuyển ngoài trời, giai đoạn chuyển mùa. Bên cạnh đó, hạn chế tiếp xúc với người bệnh viêm đường hô hấp cấp, cần vệ sinh tay bằng xà phòng sát khuẩn sau khi tiếp xúc với những vật dụng công cộng.
Vệ sinh răng miệng đúng cách để hạn chế sự xâm nhập của vi khuẩn gây hại. Cũng như ức chế sự phát triển quá mức của vi khuẩn, virus thường trú ở khoang miệng.
Giải quyết triệt để các ổ viêm như viêm xoang, viêm VA, viêm mũi, viêm nướu, sâu răng,... Vi khuẩn từ những cơ quan này có thể di chuyển đến amidan và phát triển ở các khe kẽ, hốc.
Hệ miễn dịch và thể trạng khỏe mạnh có thể làm giảm nguy cơ tái phát bệnh lý đáng kể. Do đó, người bệnh cần xây dựng chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh, thường xuyên tập luyện thể dục thể thao giúp nâng cao sức khoẻ.
Cân nhắc phẫu thuật cắt amidan nếu bệnh lý tái phát nhiều lần.
Viêm amidan là bệnh viêm nhiễm đường hô hấp phổ biến và ảnh hưởng nhiều ở trẻ nhỏ. Các triệu chứng của bệnh lý nếu được chăm sóc đúng cách và điều trị hợp lý sẽ được khắc phục sau 7 - 10 ngày. Trong trường hợp bệnh kéo dài, phát sinh biến chứng, người bệnh cần tìm gặp bác sĩ chuyên khoa để được cân nhắc phương pháp phẫu thuật cắt bỏ amidan.
Đội ngũ nghiên cứu là yếu tố quyết định hàng đầu đối với chất lượng các công trình/ sản sản nghiên cứu của Viện Y Dược cổ truyền dân tộc. Tại viện đã quy tụ đầy đủ đội ngũ nghiên cứu đều là các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực YHCT và nhiều lĩnh vực chuyên khoa khác. Họ vừa có trình độ chuyên môn giỏi, học hàm học vị cao, vừa tinh thông y thuật, am hiểu về các phương pháp khám chữa bệnh/ chăm sóc sức khỏe bằng YHCT. Hơn nữa còn có tinh thần trách nhiệm cao, phương pháp làm việc khoa học, hiểu biết sâu rộng về kỹ thuật công nghệ. Hứa hẹn sẽ đồng hành đem đến những công trình nghiên cứu giá trị nhất.
Chức vụ: Nguyên Phó GĐ chuyên môn kiêm Trưởng khoa khám bệnh BV YHCT TW
Họ và tên đầy đủ: Nguyễn Thị Nhuần
Ngày sinh: 2/1/ 1953
Nơi sinh: Hải Hậu, Nam Định
Trình độ học vấn: Tốt nghiệp Đại học Y Hà Nội và Bác sĩ chuyên khoa cấp II chuyên ngành Y học cổ truyền
Hơn 40 năm trong nghề với kinh nghiệm dày dặn, là một người "giỏi y thuật, giàu y đức", bác sĩ đã giúp cho hàng nghìn bệnh nhân thoát khỏi nỗi đau bệnh tật.
Mỗi bệnh lý đều có nguyên nhân - triệu chứng khác nhau, để được hỗ trợ và tư vấn MIỄN PHÍ Bạn vui lòng nhập và gửi thông tin phía dưới. Chuyên gia sẽ chủ động liên hệ lại Bạn sớm nhất có thể!!!
